Doğadan ilham alan fikirler olarak bilinen biyomimikri, temel anlamda doğada yaşayan canlıları örnek alan ürün ve malzeme tasarımlarını ifade eden bir uygulama demektir.
Peki, (biomimicry, biyotaklit) biyomimikri nedir? Bu kavramı nerede kullanabiliriz? Biyomimikri ve biyomimetik uygulamaların en iyi örnekleri nelerdir? Biyomimikri sürdürülebilir kalkınmaya nasıl katkıda bulunur? Gelin cevaplarını makalemizle birlikte verelim.
Biyomimikrinin Tanımı
Biyomimikri (kelimenin tam anlamıyla: canlıların taklidi) doğanın benimsediği doğal seleksiyon çözümlerinden ilham almayı ve ilkeleri insan mühendisliğine alet etmeyi amaçlamaktadır. Biyomimikri yaklaşımı, bir şeyin işe yarayıp yaramadığını anlamak için milyonlarca yıldır doğa tarafından test edilmiş seçimleri destekler ve bunu ürünlerine yansıtır. Biyometrik olarak yapılan tasarımlar, nihayetinde insan üretimlerinin daha verimli, dayanıklı ve sürdürülebilir olmasını sağlamak amacıyla yapılır.
Biyomimikri Enstitüsüne Göre Tanımı
Biyomimikri Enstitüsü (Biomimicry Institute)’ne göre, biyomimikri, “doğanın zaman içinde test edilmiş kalıplarını ve stratejilerini taklit ederek insan zorluklarına sürdürülebilir çözümler arayan bir inovasyon yaklaşımı olarak tanımlanabilir. Amaç, uzun vadede dünya yaşamına adapte edilmiş ürünler, uygulamalar ve yeni yaşam biçimleri ortaya çıkarmaktır.”
Biyomimikri İlkeleri Üzerine Fikirler
Ana fikir, doğanın toplumun karşılaştığı birçok sorunu halihazırda çözmüş olmasıdır. Hayvanlar, bitkiler ve mikroorganizmalar deneyimli birer mühendislerdir. Neyin işe yaradığını, neyin uygun olduğunu ve en önemlisi Dünya’da neyin devamlı sürdüğünü bilirler ve bunları kullanırlar. Biyomimikrinin yaklaşımının temel inancı, 3,8 milyar yıllık araştırma ve geliştirmeden sonra, işe yaramayan şeylerin bir fosilden ibaret olduğu ve yararsız olduğunu kabul eder.
Biyomimikri, doğanın yaptığı doğruları uygulamaya odaklanan, teknolojik odaklı bir yaklaşımdır. Janine Benyus’a göre biyomimikri, doğayı şu şekilde görür ve inceler:
- Bir örnek: Doğanın modellerini inceler ve onları taklit eder, bunları insan sorunlarını çözmek amacıyla yapılan çalışmalar ve tasarımlar için ilham kaynağı olarak kullanır.
- Bir ölçü: İnsan, yeniliklerinin doğruluğunu değerlendirmek için ekolojik standartları kullanır.
- Bir rehber: Doğayı gözlemlemenin ve değerlendirmenin en güncel yoludur.
Uygulama Alanları ve Perspektifleri
Biyomimikri, insan faaliyetinin bulunduğu birçok sektörle doğrudan ilgilidir. Tıp araştırmalarından, endüstri, ekonomi, mimari ve şehir planlamasına, tarım ve yönetime kadar birçok alanla… Bu sektörlerle biyomimikrinin ilişkisi çok kapsamlı değildir, bir uzmanlık ve doğayla bütün olarak bir çalışma gerektirir. Ayrıca liste dışındaki birçok sektörde de nadiren uygulanabilir.
Vikipedi’ye göre biyomimikrinin kavramı, temel bir fikre dayanmaktadır: doğa, atık oluşturmadan her zaman ekonomi ve verimlilik ilkelerine göre çalışır. Bu fikre göre hiçbir şey kaybolmaz, hiçbir şey sıfırdan oluşturulamaz ve her şey birbirine dönüştürülür ilkeleri kabul edilir. Fikir kısaca bu şekildedir. Uygulama alanı ne olursa olsun, biyomimetrik felsefe, gezegenin kaynaklarının kullanımını dengelemeyi amaçlayan küresel ve sürdürülebilir kalkınma stratejisinin bir parçasıdır.
Biyomimikrinin Örnekleri
- İnsan ağırlığını destekleyebilen tırmanma paletleri, geko kertenkelesi gibi canlıların ayaklarının biyomekaniğinin taklit edilmesi sonucu tasarlanmış ürünlerdendir.
- Ünlü Japon hızlı treninin aerodinamiği bir kuş gagasının şeklinden esinlenmiştir. Ayrıca birçok hızlı tren de aynı mantıkla üretiliyor.
- 1903’te Wright kardeşlerin ürettiği ilk uçan makine, havada uçan güvercinlerden ilham aldı.
- Mimarlık alanında pasif soğutma yapıları tasarlamak için termit höyüklerinden esinlenilmiştir.
- Köpekbalığı derilerine dair yapılan araştırmalar, özellikle kaliteli mayoların yanı sıra uçak gövdelerinde kullanılan verniklere ilham olmuştur.
Şirketler ve İşletmeler İçin Biyomimikri Normları
Biyomimikri ve biyomimetri bilimi hala gelişmekte olan bir sektör olmasına rağmen, onu destekleyen bazı standartlar zaten halihazırda mevcut. ISO 18458 (terminoloji, kavramlar ve metodoloji üzerine) ve ISO 18459 (biyomimetrik optimizasyon) standardı ile Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) buna dair çalışmalar yürütür. Ayrıca ABD’de faaliyetlerini sürdüren bir şirket olan AFNOR, biyomimetrik ve eko-tasarıma odaklanan XP X42-502 olarak bilinen bir standarda sahiptir.
