Güneş, güneş sistemimizdeki en büyük nesnedir ve güneşin katmanları tam yedi tanedir (3 iç katman, 4 dış katman). Sıralamasına gelecek olursak, iç katmanlar: çekirdek, ışınım katmanı ve konveksiyon katmanı; dış katmanlar ise fotosfer (ışık küre), kromosfer (renk küre), geçiş bölgesi ve koronadır (taç).
Güneşin Katmanları Nedir?
Güneş
- Güneş, Güneş Sisteminin merkezinde yer alan bir yıldızdır. Bir dinamo işlemi yoluyla bir manyetik alan oluşturan iç konvektif hareket ile oldukça sıcak bir plazma küresidir. Çapı yaklaşık 1.39 milyon kilometredir, bu tam olarak Dünya’nın 109 katıdır. Kütlesi ise Dünya’nın yaklaşık 330.000 katıdır.
- Güneş Sisteminin toplam kütlesinin yaklaşık %99,86’sını Güneş oluşturur. Güneş, her bir saniyelik sürede yaklaşık 600 milyon ton hidrojeni helyuma dönüştürüyor ve her saniye 4 milyon ton maddeyi enerjiye dönüştürüyor.
Dış Katman
Fotosfer (Işık Küre); Yüzey, Türkçe’si “ışık küre” anlamına gelen bu katmandan başlayıp 500 kilometrelik bir derinliğe ulaşır. Güneşin yüzey kısmı gazlardan meydana gelir ve sıcaklığı ortalama 5840K’dir (Kelvin). Güneşe baktığımızda gördüğümüz ve yıldızları sınıflandırdığımız katman burasıdır. Güneş lekeleri tam olarak bu katmanda görüntülenir ve güneşin ortalamaya bakıldığında en soğuk katmanıdır.
Güneş’in en alt tabakasıdır ve doğrudan Dünya’dan görülebilen tabakadır. Güneş yüzeyi olarak da adlandırılır. Bu tabakanın çoğu, konveksiyon tabakasındaki köpüren gazın neden olduğu granülasyon ve güçlü manyetik alanların neden olduğu güneş lekeleri ile kaplıdır .
Kromosfer (Renk Küre); Fotosferin üzerine doğru yaklaşık 2000-3000 kilometreye kadar uzanır ve Güneş tutulmasında ince ve pembe bir katman şeklinde gözlemlenir. Sıcaklık, kromosferde ciddi bir artış yaşar ve ortalama 20.000K’e kadar ulaşır.
Sonuç olarak, NASA’nın araştırmasına göre, bu katmanda ve Güneş’in diğer daha yüksek katmanlarında, merkeze daha yakın olan alt katmanların aksine, sıcaklık Güneş’ten uzaklaştıkça artar.
Geçiş Bölgesi; Sıcaklığın çok ani bir biçimde 106K’e kadar artış gösterdiği, oldukça ince bir katmandır. Bu katman, yaklaşık 100 kilometreyi aşkın olsa da çok görece çok incedir ve korona ile kromosfer arasındadır. Geçiş bölgesinde sıcaklık, kabaca 8000’den 500,000 derece Kelvin’e kadar değişiklik gösterir. Bilim insanları, sıcaklıktaki bu hızlı artışın nedenini henüz keşfetmiş değiller.
Korona (Taç) Katmanı; Güneşin geçiş bölgesinin hemen üst kısmında bulunan ve 106K’lik ortalama sıcaklıktan oluşan bir katmandır. Bu katmanın beklenenin üzerinde bir sıcaklığa sahip olmasının sebebi tam olarak bilinmese de manyetik alan ve basınçtan kaynaklandığı düşünülüyor.
Bu, Güneş’in en dış katmanıdır. Fotokürenin yaklaşık 2.000 kilometre üzerinde başlar ve üst sınırı yoktur. Sıcaklığı 500.000 derece Kelvin ile 1 milyon derece Kelvin arasında değişiklik gösterir. Korona katmanı çıplak gözle görülemez, ancak bir tam güneş tutulması sırasında bir koronagraf teleskopu kullanılarak görüntülemek mümkündür.
İç Katman
Çekirdek, Güneşin katmanları arasından 5. sınıf katmandır ve iç katmanların ilkidir. Güneş yarıçapının merkezinden 1/3’lük bölüme kadar olan katmanıdır. Füzyonun işleminin gerçekleştiği ve enerjinin üretildiği asıl kısımdır. Basıncın, sıcaklığın ve yoğunluğun en üst seviyeye çıktığı katmandır. Üretilen enerji ışınım katmanına aktarılır.
Güneş’in yaklaşık 15 milyon santigrat derece aşırı sıcaklıklar oluşturan termonükleer reaksiyonlarla enerjinin üretildiği orta bölgesidir.
Bu nükleer reaksiyonlar, helyum üretmek için hidrojeni kullanır. Sonuç olarak, NASA çalışmalarına göre Dünya’da aldığımız Güneş’in yüzeyini ışık ve ısı olarak gösteren bir enerji açığa çıkar. Çekirdek, Güneş’in merkezinin yaklaşık dörtte birine kadar uzanıyor.
Işınım katmanı; Güneşin 1/3’lük kısmı olan çekirdeğin hemen üstündeki 1/3’lük diğer kısmını oluşturur. Bu katmandan enerji konveksiyon bölgesine ışınım yoluyla aktarılır ve taşınan bu ışınım gamma fotonlarından oluşur. Gamma fotonları sayısız absorbsiyon ve emisyonun ardından 10.000 ila 170.000 yıl sonunda bu katmandan ayrılır.
Bu bölge, çekirdek ile konvektif bölge arasındadır ve Güneş’in yarıçapının kabaca yüzde 70’ini oluşturur. Çekirdekte nükleer füzyon yoluyla üretilen enerji, elektromanyetik radyasyon olarak sabit bir şekilde dışarıya doğru hareket eder ve ışıma bölgesinden geçmesi oldukça yüksek bir zaman alır. Bu bölgede enerji, foton taşıyıcıları tarafından, zikzaklı yollarda defalarca zıpladığı bir süreçle radyasyon yoluyla taşınır.
Konveksiyon katmanı; Güneşin yüzeyinden yaklaşık 2×105 km içinden itibaren ışınım katmanlarına kadar gelir. Bu bölümde enerji ışınımsal taşınmadan daha çok plazmanın yüzeye doğru dikey hareket etmesi ile taşınır. Dinamo Teorisi, Güneş’in manyetik alanının bu katmanda oluştuğunu ortaya koyar.
Güneşin bu tabakası, ışınım bölgesinin üzerindedir ve Güneş’in iç kısmının en dış tabakasıdır. Yaklaşık 200.000 kilometre derinlikten görünür yüzeye kadar uzanır. Konveksiyon bölgesinin altındaki sıcaklık yaklaşık 2 milyon santigrat derecedir.
Enerji, ısıtılmış ve soğutulmuş gazın konveksiyon akımları yoluyla Güneş’in yüzeyine doğru hareket eder. Bu, ışıma bölgesinin yoğunluğu çok düştüğünde ve hafif formdaki çekirdekten gelen enerji ısıya dönüştürüldüğünde gerçekleşir.
Işınım bölgelerinin kenarından gelen ısı, geri çökecek kadar soğuyana kadar yükselir. Bu ısınmış malzeme örüntüsü güneşin katmanları arasında yükselir ve soğur.
