Kel uakariler, çarpıcı kel kafaları ve parlak kırmızı yüzleriyle dikkat çeken küçük Güney Amerika primatlarıdır. Yüzlerinin kırmızı olması onların sağlıklı ve çekici görünmesini sağlar. Çünkü sıtma ve benzer hastalıklara sahip olan kel uakarilerin yüzleri soluktur. Kırmızımsı kahverengiden turuncuya değişen uzun, tüylü bir yapıları vardır. Bu maymunlar yalnızca Amazon Nehri havzasında yaşarlar, devamlı ve mevsimsel olarak su basan yağmur ormanlarını ve küçük nehirler, göller gibi su kaynaklarına yakın yerleri tercih ederler.
Kel Uakari’lerin Sosyal Yaşamları Hakkında
Çoğu maymunun aksine kel uakarilerin çok kısa kuyrukları vardır, ancak kuyrukları olmadan da kollarını ve bacaklarını kullanarak ağaçlar arasında çevik bir şekilde hareket edebilirler.
Bu kel maymun türü, devamlı olarak gruplar halinde yaşarlar ve oldukça sosyal hayvanlardır. Hatta dahası, zaman zaman aralarında toplantılar yaparlar ve bu toplantılar, 100’e kadar nüfusa ulaşabilir. Ancak kel uakariler, gün içerisinde ortalama on kişiden oluşan küçük gruplar halinde yiyecek aramak için ayrılırlar. Geceleri yağmur ormanlarının gölgesinde ve yerden oldukça yükseklerde uyurlar.
Gün boyunca kel uakariler genelde meyve ağırlıklı beslenirler, bununla birlikte zaman zaman yaprak ve bazı böcek türlerini de tüketirler. Güçlü çeneleri sert yapıdaki bir Brezilya cevizini rahatlıkla açabilecek kadar kuvvetlidir. Yiyeceklerin çoğu ağaçlarda toplanır, burada depolanır ve yenir. Ancak yiyeceklerin az olduğu “kıtlık” dönemlerinde kel uakariler, yere düşmüş tohum ve kökleri toplayıp bunlarla beslenirler.
Kel Uakarilerin Nüfus Tehditleri
Dişiler her iki yılda bir tek bir bebek doğurur. Üreme yaşları üç (kadın) ve altı (erkek) olduğundan malesef popülasyonları hızlı bir şekilde büyüyemiyor.
Ne yazık ki, bu akıllı primatlar, insanlar tarafından (yemek amaçlı) avlanıyor. Zaman zaman bölgedeki ilkel yerli halklar da onlar için büyük tehdit oluyor. Amazon ormanlarında, yani evlerinde avlanan kel uakarilerin nesli günümüzde tükenme tehlikesi altında. Kereste/tomruk endüstrisi giderek arttığı için Amazon ormanlarındaki ağaçlar kesildikçe, birçok hayvanın olduğu gibi kel uakarilerin de evleri yok oluyor ve zamanla yaşam alanları daralıyor.
Günümüzde yaygın olarak yağmur ormanlarında bulunan kel uakariler hakkında, birçok Güney Amerika ülkesinde ciddi popülasyon araştırmaları yapılıyor.
Peru’da Kel Uakarilerin Varlığıyla İlgili Yürütülen Araştırmalar
San Martin’in Cahuapanas Sıradağlarında yaşayan kel dağ uakarilerinin nüfus dağılımı hakkında bilgi toplamak için birçok çalışma yürütülüyor. Yapılan ilk çalışmalar zaten dağıtım aralığı hakkında bazı önemli göstergeler verdi.
– Bosque de Protección Alto Mayo’da (Peru’nun kuzeyinde bulunan koruma alanı) yapılan araştırmalar sonucu bu bölgede, hiç kel uakari tespit edilmedi. Bölgenin batı sınırına yakın bir bölgede bulunmaları olası görülüyor ve çalışmalar sürüyor.
-Yine bölgeye yakın olan Cahuapanas ve Marañon Nehirleri arasındaki Batı ovalarında olacağı tahmin edilse de, bu bölgede de izlerine rastlanmadı.
-Yakınlarda yapılan araştırmalarda Mayo Nehri’nin güneyinde, izlerine rastlansa da bizzat kanlı canlı şekilde görüntülenemedi.
Yukarıda belirtilen, Peru’nun Doğu, Güney ve Batı sınırlarında varsayımlar tutmadı ve bölgede hiçbir kel uakaris belirlenemedi. İncelemelerin yapılmadığı tek bölge olan kuzey bölgesinde yapılacak araştırmalar sonucu daha net bilgiler elde edileceği düşünülüyor.
Bu çalışma, kel uakarislerin burada yaşayıp yaşamadığını belirlemek için bu bölgede iki kapsamlı araştırma yapmayı ve diğer primatların dağılımı hakkında bilgi toplamayı amaçlıyor. Keşifler, daha önce bu tarz bilimsel araştırma yapılmayan alanlara yönleniyor ve diğer Peru’lu primat türlerinin dağılımı hakkında daha fazla bilgi toplanması bekleniyor.
Çalışmayı yürüten Proyecto Mono Tocón, resmen Peru’lu bir sivil soplum kuruluşu olarak tescil edildi. Altı yerel çalışanı var ve yerel üniversitelerdeki Perulu öğrenciler için kapsamlı bir eğitimi de mevcut. Nesli tükenmekte olan San Martin titi maymunu ve diğer nesli tükenmekte olan primatların korunması için yaptığı çalışmalar için, birçok uluslararası koruma derneğinden ve hayvanat bahçelerinden destek alıyor. Kel uakaris gibi bu izole dağ popülasyonu ve bunun dışındaki birçok primatın yaşam alanları için araştırmaların devam etmesi planlanıyor.
