The Lancet Medicine dergisinde yayınlanan bir çalışma, her ilacın ve maddenin zararlarını belirlemek için birçok zararlı maddeyi değerlendirdi. Araştırmacılar parametreleri üç kategoriye ayırdı: fiziksel zarar, bağımlılık ve sosyal zararlar. Bizim konumuz olan bağımlılık kategorisinin sonuçları ise, dünyadaki bağımlılık yapan en tehlikeli 10 maddeyi belirlemek için kullanılmıştır.
Bağımlılık 3 belirleyici faktöre ayrılır: zevk yoğunluğu (kafa güzelliği), psikolojik bağımlılık ve fiziksel bağımlılık. Psikolojik bağımlılık, bir ilacın istikrarlı şekilde kullanımı, kullanmayı bırakma korkusu ve olumsuz sonuçlar ile karakterizedir ve fiziksel bağımlılık, artan tolerans, istek ve yoksunluk belirtilerini içerir. Bu bağımlılık yapan maddeler nelerdir? Özellikleriyle ve zararlarıyla ilgili kısaca bilgiler vermeye çalışacağız.
1. Eroin Nedir?
Eroin, morfinden üretilen bir opioid ilaçtır. Eroin kullanıcıları, ilacı enjekte ettikten, kokladıktan veya içtikten sonra öfori (aşırı ve abartılı mutluluk) moduna girerler. Eroine olan toleransın ortaya çıkması uzun sürmez ve maddeyi kullananlar, aynı etkiyi elde etmek için kullanım dozlarını arttırmaya devam etmeleri gerekir. Zamanla oluşan yoksunluk ve yalnızlık düşünceleri kullanıcıları, ilacı kullanmaya devam etmek için motive eder. Sık görülen yoksunluk belirtileri, şiddetli kas ve kemik ağrısı, ishal ve kusma, huzursuzluk, soğuk basması ve kontrol edilemeyen bacak hareketleri de genel belirtilerdir.
2. Kokain Nedir?
Beyaz toz yapıdaki bu ilaç tipik olarak burun yoluyla solunur ve koka bitkisinin yapraklarından yapılan uyarıcı bir maddedir. Uyuşturucu satıcıları genellikle karları artırmak için mısır nişastası, talk pudrası veya un gibi diğer maddelerle karıştırmayı tercih ederler. Kokain beyindeki dopamin seviyelerini arttırır ve sık kullanım, sinir hücreleri arasındaki iletişimin normal bir seviyede olmasını engeller. Bu, beyninizin dopamine olan duyarlılığının azaldığı ve kullanıcıların (bağımlının) mutlu hissetmek için kullandıkları miktarı arttırması gerektiği anlamına gelir. Belirtileri, sık görülen yoksunluk belirtileri depresyon, kabuslar, uykusuzluk ve yorgunluktur. Kokain koklayan kullanıcılar koku kaybı, burun kanaması, burun akıntısı ve yutma problemleri yaşayabilir. Ayrıca bağırsak çürümesine de sebep olabilir.
3. Tütün Nedir?
Tütünün bağımlılık yapıcı doğası, bu kadar yaygın olarak kullanılmasının nedenlerinden biridir. Tütün yapraklarında bulunan nikotin, kendisine bağımlı olanları besleyen şeydir. Tütün bağımlılarının büyük çoğunluğu sigara içer, ancak düzeltmek için pipo, puro gibi şeyler de kullanabilirler.
4. Sokak Metadonu Nedir?
Metadonun eroin ve benzeri bağımlılıkları kontrol etmeye yardımcı olması amaçlansa da, günümüzde hala sıklıkla kötüye kullanılmaktadır. Tablet, oral çözelti veya enjekte edilebilir sıvı formları bulunuyor. ABD Adalet Bakanlığı’na göre, sokakta yaygın kullanılan isimlerinden bazıları amidon, çikolatalı kurabiye, fizzies, maria, pastora, salvia ve gofret (bu kod isimlerle satışı yapıldığı biliniyor). Yoksunluk belirtileri anksiyete, kas titremesi, bulantı, ishal, kusma ve karın krampları.
5. Barbitürat Nedir?
Hafif sedasyondan komaya kadar geniş bir yelpazede merkezi sinir sistemi depresyonuna sebep olan barbitüratlar, hap şeklinde gelirler, ancak kullanıcının vücuduna sıvı bir formda enjekte edilerek kötüye kullanılırlar. Birçok türü olan bu maddenin, bazı yaygın isimleri Amobarbital, Pentobarbital, fenobarbital, Secobarbital ve Tuinal’dir. Hafif öfori (mutluluk hissi), inhibisyon eksikliği, anksiyete rahatlaması ve uyku haline neden olurlar. Bağımlı olup yoksun kalındığında ise, ikinci günden itibaren baş dönmesi, nöbetler ve anksiyete gibi belirtiler ortaya çıkar. Tedavi edilmezse, hipotermi, dolaşım yetmezliği ve ölümle sonuçlanabilir.
6. Alkol
Alkol, Amerika’da en çok kullanılan psikoaktif ilaçtır. Yetişkinlerin %86’sından fazlası alkol tüketir ve ülkede şu anda alkol kullanım bozukluğu (alkol bağımlılığı) yaşayan 14 milyondan fazla yetişkin var. Zevk (halk tabiriyle kafa yapma) kategorisinde en üst sırada yer alıyor ve çoğu insanın rahatlamak veya bir şeyleri kutlamak için tercih ettiği bir maddedir. Ancak, aşırı alkol tüketimi, yüksek kan basıncı, alkol zehirlenmesi, felç, hafıza problemleri, depresyon ve kaygı gibi sağlık sorunlarına yol açabilir.
7. Benzodiazepin Nedir?
Benzodiazepinler (Benzos) ABD’de en sık reçete edilen ilaçlardan bazılarıdır, anksiyete ve nöbetleri azaltmaya, kasları gevşetmeye ve uyumaya yardımcı olur. Benzo örnekleri arasında Xanax, Valium ve Restoril bulunur. Benzo kullanımı kesildiğinde, sonraki 1 ila 4 gün içinde kullanıcılar uykusuzluk ve anksiyete yaşamaya başlayabilir. Bundan sonra, ilaçsız geçen10 ila 14 gün boyunca, panik atak, uyku bozukluğu, kuru öksürük ve mide bulantısı, baş ağrısı gibi semptomlar ortaya çıkabilir. Bazı durumlarda ölümcül de olabilir.
8. Amfetamin Nedir?
Dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve narkolepsiyi tedavi etmek için kullanılan amfetaminler, bağımlılık yapan maddeler listesinde ortalama yer alan uyarıcı ilaçlardır. Metamfetamin gibi yasadışı olarak üretilen amfetaminler bazen kafein, şeker ve bağlayıcı bir madde ile karıştırılır, yutulur, tütsülenir, koklanır veya damar yoluyla enjekte edilir. İlacı tükettikten kısa bir süre sonra, enerjik, kendinden emin, mutluluk hissi verir ve cinsel dürtüleri artırabilir. Yoksun kalınması durumunda, belirtileri genellikle herhangi bir ilaç almadıktan bir ay sonra kaybolur.
9. Buprenorfin Nedir?
Opioid kullanımındaki yoğunluğun fazla olduğu dönemlerde, araştırmacılar opioid hastalarına buprenorfin tedavi uygulamaya çalıştılar. Opioid yoksunluğundan kaynaklanan semptomları bastırmak ve diğer opioidlerin etkilerini engellemek için tasarlanmıştır.
10. Kenevir Nedir?
En bağımlılık yapan 10 madde listesindeki son maddemiz, çoğu insanın aşina olduğu bir maddedir. Kenevir, daha yaygın adıyla esrar olarak bilinen, esrar sativa ve esrar indica bitkilerinden elde edilen tüm ürünleri ifade eder. Tıbbi esrar, kronik ağrı, sinir ağrısı veya multipl skleroz olanlar için ağrı kesici etkiler sunabilir.
Esrar kullanıcılarının yüzde otuzu, bağımlılıkla ilişkili bir esrar kullanım bozukluğu belirtileri göstermektedir. Fiziksel rahatsızlıklar, iştah azalması, ruh halinde bozulmalar ve uyku güçlüğü ortaya çıkabilir. 18 yaşından önce esrar kullanmaya başlayan kişilerin esrar bağımlısı olma olasılığı 7 kat daha fazladır.
