Buhar Basıncı Nedir?
Buhar basıncını anlatırken öncelikle bahsedilmesi gereken konu, maddelerin molekülleri arasındaki kuvvettir. Bir maddenin molekülleri arasındaki mesafe ne kadar fazla ise, o madde kadar katı, sıvı veya gaz formundadır. Bu nedenle bir sıvının moleküllerinin arasındaki mesafe arttırıldığı zaman, bu sıvı artık gaz haline geçmekte ve buna da buharlaşma denmektedir.
Bir açık kapta bırakılan suyun buharlaşması sonucunda, su buharı havaya karışacak ve odada ya da açık havada bir basınç oluşturmayacaktır. Ancak kapalı bir ortamda buharlaştırılan suyun, su buharı haline gelmesi ile birlikte dinamik bir denge oluşmaktadır. Bu dinamik dengede bulunan buharın sıvı yüzeyine oluşturduğu basınca ise, buhar basıncı adı verilmektedir.
Buhar basıncı, yüzeye yakın olan sıvı moleküllerinin buhar haline gelmesi ile beraber, sıvı ile oluşturduğu dinamik dengeye verilen isimdir. Yani buhar basıncı, bir sıvıyı oluşturan taneciklerden bazılarının gaz formuna dönüşerek sıvının yüzeylerinde oluşturduğu basınçtır. Buhar basıncının açık hava basıncına eşit olduğu durumlarda ortaya çıkan olaya ise; kaynama denilmektedir.
Bilindiği üzere suyun kaynama noktası 100 derecedir ve eğer suyun bulunduğu ortamın buhar basıncı düşürülürse bu durumda suyun kaynama noktası da düşmektedir. Aynı şekilde artarsa kaynama noktası da artmaktadır.
Buhar Basıncının Etkileyen Faktörler
Buhar basıncını etkileyen birden fazla faktör bulunmakta olup, bunlar tek başına ya da aynı anda buhar basıncına etkide bulunabilen faktörlerdir. Bunlar kısaca sıcaklık, sıvının cinsi ve sıvı içerisinde çözünen yabancı maddeler olarak sıralanabilir. Bu faktörlerden en bilineni ve en fazla etkiye sahip olanı, olan sıcaklık arttıkça buhar basıncı da artmaktadır.
Zira sıcaklığın artması, sıvının molekülleri arasındaki mesafenin artması ve sıvıdan gaz ya da buhar formuna geçmek isteyen molekül sayısının artması demektir. Bu da buhar basıncının ve buharlaşma hızının artması anlamına gelmektedir. Bir örmek vermek gerekirse; suyun 0°C sıcaklıkta sahip olduğu buhar basıncı 4.58 mmHg iken, bu basınç 70°C sıcaklıkta 233,7 mmHg ve 100°C sıcaklıkta ise 760 mmHg olarak belirlenmiştir. Bu da bir sıvının sıcaklığının buhar basıncına etkisinin açık bir kanıtı olarak gösterilmektedir.
Buhar basıncını etkileyen ikinci bir faktör, sıvının cinsidir. Bir sıvının molekülleri arasında bulunan etkileşim ve mesafeye göre buhar basıncı da değişmektedir. Örneğin kolonyanın molekülleri, suya nazaran çok daha hareketli ve mesafeli moleküllerdir ve bu da kolonyanın buhar basıncının yüksek olmasını, bu sayede de suya göre daha hızlı buharlaşmasını sağlamaktadır. Bu nedenle elimize döktüğümüz kolonya, suya göre çok daha hızlı buharlaşmaktadır.
Buhar basıncını etkileyen üçüncü ve son faktör ise; sıvı içerisinde çözünen yabancı maddelerdir. Sıvı içerisine buharlaşamayan bir katı ya da sıvı eklenirse, bu içine atıldıkları sıvının da buhar basıncını düşürmekte ve buharlaşmasını zorlaştırmaktadır. Örneğin suyun içine atılmış olan tuz, suyun buharlaşmasına engel olmakta ve kaynama noktasını düşürerek daha zor buharlaşmasına neden olmaktadır.
