Mevlevilik özünü Mevlana Celaleddin Rumi’den alan, ölümünden sonra oğlu Sultan Veled tarafından kurulan tarikattır. Mevlevilik Konya merkezli Mevla’nın görüşlerine dayanan sünni bir oluşumdur.
Mevlevilik Tarikatı
Mevlevilik tarikatının başındaki kişi Çelebi olarak anılırdı ve çelebiler Mevlana’nın torunlarından seçilirdi. Osmanlı İmparatorluğunun birçok şehrinde Mevlihaneler bulunurdu ve Çelebiler Mevlana türbesi olan dergahta otururdu.
Mevleviler arasında 1001 gün süren çileyi dolduranlara dede ünvanı verilirdi. Bu dedelerin arasından seçilen bir kişi Şeyh olur ve Mevlavihane’nin başına geçerdi. Mevlevi tarikatı halka açık ayinler düzenlerdi. Saz eşliğinde gerçekleşen bu ayin Mevlevi Dervişlerin semazen gösterisiyle devam ederdi. Ayinlerin sayesinde Tasavvuf müziği Mevlevihanelerde en parlak dönemini yaşamış çok sayıda bestekar yetişmiştir.
Sultan Veled babasının yolundan giderek Mevlevilik tarikatını kurdu. Törenlere ve toplantılara katılmak, sema meclisine ve zikre girmek için Mevleviler arasında kuralla oluşturdu. Bu kurallar zamanla resmi nitelik kazandı. Önceleri sadece Konya’da yapılan bu toplantılar Mevlana’nın düşüncelerini benimseyenler çoğaldıkça başka illere yayıldı. Başka illerde tekkeler, Mevlevihaneler açıldı. Anadolu’yu aşarak komşu İslam ülkelerine ulaştı. Mevlevilik sünni tarikatlar arasında sayılarak, Konya Mevlevihanesi ve Kubbe-i Hadre olarak anılan türbe tarikatın merkezi haline geldi. Kutsal makam olarak benimsendi ve ilgi gördü.
Mevleviliğin Özü
Mevlevilik özünde Tanrı ile evrenin birliği görüşüne dayanmaktadır. Mevlevilik düşüncesine göre Tanrı yarattığı evrende tecelli etmektedir ve evrende var olmak Tanrı’nın bir görünüş biçimidir. Herşey Tanrı’dan gelmekte ve dönüşü yine Tanrı’ya olmaktadır. Mevlana’nın eserlerinde de benimsediği bu düşünce biçimi varlık birliği yani Vahdet-i Vücut düşüncesine dayanmaktadır.
Mevlevilik düşüncesine göre; İnsanın benliğinde ruh adı verilen Tanrısal bir öz vardır. Kainatın yaratılması ile ruh denilen bu öz insan varlığının oluşmasıyla bedene girmiştir. Tanrısal ülkeden ayrılan bu öz geldiği yere özlem duyarak kavuşmak için çırpınıp durmaktadır. Ruh insanın en yüce özü olup insana insanlık kazandıran bir cevherdir. İnsanı Tanrısal özün sırlarına ulaştıran akıl değil aşktır. Aşk insanın ruhunda, Tanrı’ya karşı duyduğu özlem niteliği taşımaktadır.
Mevlevilik Ve Aşk
Mevleviliğin aşk tanımı insanın insana duyduğu beşeri muhabbet değildir. Tanrı’ya duyulan karşılıksız, derin ve sınırsız bağlılığı gerektiren sevgidir. Mevlevilik Yeni Eflatuncu felsefe akımı etkisinde kaldığı hem Mevlana hem de ardından gelen eserlerdeki tasavvuf kavramlarından anlaşılmaktadır. Divan-ı Kebir’de, Meslevi’de Sultan Veled’in ve Ulu Arif Çelebi’nin eserlerinde bu kavramlara rastlanmaktadır. İslam Aleminde din ile musikiyi buluşturan, ibadette musikiye yer veren ilk tarikat Mevleviliktir.
Mevleviliğin Genel Kuralları;
- İnsanlığa hizmet etmek,
- Maddi ve Manevi olarak temiz olmak,
- Dindar olmak,
- Aklı iyi kullanarak hikmet sahibi olmak,
- Her zaman iyi ve güzel davranışları örnek almak,
- İçini temiz tutmak,
- Alçakgönüllü sabırlı nazik olmak,
- Tanrı’dan ve Hz. Muhammed’ten sonra Mevlana’ya bağlanmak gönülden inanmak,
- Mevlana’nın yolundan ayrılmamak ve onu pir tanımak olarak sayılabilir.
Bu kurallar değişmez ve bu tarikata giren, çile dolduran herkesin bu kuralları benimseyerek uyması gerekir. Mevlevilik daha çok Konya, Tokat ve İstanbul illerinde yaygındır.
