Biz yalan söyleyen insanlar dediğimizde mutlaka bu yazıyı okuyan herkesin aklına birileri geliyordur. Kimse yalan söylemek istemez, bu tartışmasız bir gerçek. Ancak üzücü gerçek şu ki, yalan söylemek insan doğasının kaçınılmaz bir parçası gibi görünüyor. CNN’e göre, insanlar cinsiyete bağlı olarak yılda 728-1092 kez yalan söylüyor. Peki hangi cinsiyetin daha fazla yalan söylediğini tahmin edebiliyor musunuz? Cevap basit, erkekler. Erkekler daha çok yalan söylüyor olsa da, toplumca bilinen bir gerçek de kadınların daha iyi yalan söylediği üzerine.
Görüyorsun, herkes yalan söylüyor. Sen, tanıdıkların, bakkal osman abi ve gördüğün insanların neredeyse hepsi. Şimdi bunu çözdüğümüze göre esas konumuza dönebiliriz, birinin bize yalan söylediğini nasıl anlarız?
Zihin okuma gücümüz olmadığına göre, yalanı gerçeklerden ayırt edebilmek için takip etmemiz gereken belli başlı taktikler vardır. İşte karşınızda, yalan söyleyen insanları nasıl anlayabileceğinize dair 8 taktik!
Her şeyden önce, davranışların temelini bilmeniz gerekiyor
Birinin yalan söylediğini anlamanın en önemli faktörü, normal durumlarda genellikle nasıl davrandığını bilmektir.
Davranış uzmanı Wendy L. Patrick bu konuyu şöyle açıklıyor:
“Yüz yüze etkileşim sırasında birinin normalde nasıl göründüğünü (veya görünmediğini) bilmek, normdan sapmaların önemini değerlendirmeye yardımcı olabilir.”
Tabi burada basit bir soru karşımıza çıkıyor, karşınızdaki kişinin doğru söylediğinde sergilediği davranışları nasıl öğrenebilirsiniz? Yapmanız gereken çok basit, onlara basit sorular sorun. “Nerelisin? Nerede büyüdün? Kardeşiniz var mı?”
Bunun gibi sorular, normal sorulara dürüstçe nasıl cevap verdiklerini görmenizi sağlayacaktır. Ayrıca, birinin yalan söylediğini size söyleyecek tek bir şeyin olmayabileceğini kabul etmek önemlidir. Burada sihirli değnek yok. Karşılaştığınız kişi yalan söylemekte iyiyse (çoğu insan doğal olarak öyle) yalan söylediğini tespit etmek zordur.
El Hareketleri
Michigan Üniversitesi tarafından 2015 yılında yapılan bir araştırma yalan söyleyenlerin, doğruyu söyleyenlerden çok daha fazla ellerini hareket ettirdiklerini gösteriyor. Araştırmacılar, bir insanın yalan söylediğinde nasıl davrandığını öğrenmek için 120’den fazla mahkeme davası video klibini inceleyerek böyle bir sonuca vardılar.
Yalan söyleyen insanlar her iki elini de neredeyse her zaman hareket ettirme eğilimindedirler çünkü beyinleri aynı anda birçok şey yapar. Bundan sonra ne söyleyeceklerini düşünüyorlar, inanıp inanmadığınızı anlamaya çalışıyorlar ve hikayeyi daha inandırıcı kılmak için ayrıntılar ekliyorlar.
El hareketlerinin yanı sıra yalan söyleyen kişiler avuçlarını sırtlarına, ceplerine veya masanın altına koyarak avuçlarını gözünüzden uzak tutmaya çalışırlar.
Kaşıntı ve Kıpırdanma
Bir kişinin yalan söyleyip söylemediğini belirlemenin bir başka yolu da yaptığı diğer şeyleri fark etmektir. Vücudunu ileri geri mi ovuyor? Başını yanlara mı eğiyor? Yoksa sık sık ayaklarını mı oynatıyor? Evetse, o kişinin dedikleri hakkında iki kez düşünün.
Yalan söyleyen birisinin yüzünü, boynunu ve kollarını kaşındıklarını göreceksiniz. Ellerini kaşıyacak ve tırnaklarıyla oynayacaklardır. Koltuklarında ve sandalyelerinde durmadan hareket edeceklerdir, kısacası kıpır kıpır davranarak yerlerinde duramazlar.
İletişim uzmanı Dr. Lillian Glass’a göre bu, otonom sinir sisteminde bir dalgalanma olduğu için ortaya çıkan bir davranış. Otonom sinir sistemi, vücut fonksiyonlarının düzenlenmesinden sorumludur. Biri yalan söylediğinde, kaşınmaya meyilli olabilir ve bu da birisinin kıpırdamasına neden olabilir.
Göz Teması
Birinin doğruyu söyleyip söylemediğini anlamanın en kolay yolu, siz konuşurken doğrudan onun gözlerine bakmaktır.mÖzellikle önemli zamanlarda veya tartışmalarda göz temasını sürdüremiyorsa, muhtemelen yalan söylüyordur veya suçluluk duyduğu bir konu vardır.
Göz hareketleri, birisinin size yalan söylediğinin en önemli göstergelerinden biridir. Ne de olsa size bakamazlar çünkü bilinçaltında söylediklerinin doğru olmadığını bilirler ve suçluluk onların konuştukları kişiyle göz teması kurmalarını engeller.
“İnsanlar sevmedikleri insanlarla ve şeylerle göz temasından kaçınma eğilimindedir. Yalancılar, kendilerini inandırıcı kılmak için yalan hedefleriyle göz temasından kaçınma dürtüsünün üstesinden gelmelidir. Sonuç olarak, yalancılar göz temasını daha uzun süre sürdürerek aşırı telafi etme eğilimindedir. Bu davranış, çoğu insanın ebeveynlerinden öğrendiği bir ders olan, yalancıların göz temasından kaçındığı genel inancından kaynaklanmaktadır.”
FBI’ın davranışsal analisti Jack Schafer
İnsanların neden yalan söylediğini anlamak zor ancak partnerinizin, çocuğunuzun veya arkadaşınızın size yalan söyleyip söylemediğinden emin değilseniz, gözlerine dikkat edin.
Dudak Yuvarlama
Yalancılar bazen yalan söylerken dudaklarını büzerler. Bu hareket ya hissettiklerini ya da gerçekleri saklamaya çalıştıklarının bir göstergesi olarak kabul ediliyor.
Bu, özellikle hassas sorular sorulduğunda gerçekleşir. Ayrıca bu konu hakkında konuşmak istemedikleri anlamına da gelebilir.
Psychology Today’e göre dudaklar yalan söylemez. Gerçeği tespit etmeye gelince, dudaklarımız paha biçilmezdir. Bunun nedeni, dudakların çok fazla sinire sahip olması ve oldukça vasküler olmasıdır, bu da tam yerinde tepki vermesini sağlar. Örneğin kötü haber alan bir kişi vazokonstriksiyon meydana geldikçe dudakları kaybolmaya başlar.
Sonuç olarak, dudak ısırma da bir yalancının gerçeği uzak tutmak ve stresten kurtulmak için kendisini yatıştırmasının bir yoludur.
Ses Tonu
Size yalan söyleyen kişilerin seslerinde normal seslerinden alışılmadık farklılıklar olacaktır. Tiz sesler çıkartabilirler veya konuşurken nefeslerini kaybedebilirler. Ayrıca kişiliklerine veya normal tavırlarına uymayan çeşitli ses tonlarına sahip olabilirler.
Birisi sizinle konuşurken ses tonları ve değişiklikler yaşıyorsa, size yalan söylüyor olabileceklerini bilmek sizi hayal kırıklığına uğratabilir. Genel olarak, yalan söyleyen insanların ses tonu tizdir. Bunun nedeni, ses teli kaslarının gerginleşmesine neden olan gerginliktir.
Sesleri normal seslerinden yüksekse, yalan söyleme ihtimalleri yüksektir. Sheena Harris’e göre, yalan söyleyen birinin sesinin tonunu veya perdesini değiştirmesi yaygındır. Bunun nedeni ya gerginlik, kaygı, dikkat dağıtıcı bir yöntem ya da sizi ona inandırmak için bir şeyi vurgulamak olabilir.
Konuşma İçeriği
Birisi ‘Sana karşı dürüst olmak istiyorum’, ‘dürüstçe’ veya ‘sana doğruyu söyleyeyim’ ifadelerini çok fazla kullanıyorsa, o zaman şansını yalanlarına inandırmak için çok zorluyor olabilir. Uydurduğu yalan konusunda da kendini ikna ediyor olabilir.
Yalan söylerken kullanma eğiliminde oldukları diğer bazı kelime göstergeleri ‘ıııı’ ve ‘gibi’ doldurucu kelimelerdir. Bu kelimeler genellikle konuştuğunuz kişinin niyeti hakkında bir şeyler anlatır.
Öyleyse, birisinin bu kelimeleri çok sık söylediğini duyuyorsanız, ona inanıp inanmayacağınızı yeniden düşünün.
Duraksamalar
Henüz bilmiyor ya da fark etmiyor olabilirsiniz, ancak yalan söyleyen insanlar konuşurken çok fazla duraksıyorlar. Bunun nedeni, hikayelerine eklemek için daha fazla ayrıntı düşünmeye çalışmalarıdır.
Diğer bir neden de, söylediklerinin hala mantıklı olup olmadığını anlamaya çalışmalarıdır. Ne yazık ki, kendi yalanlarına kendilerinin de inandıklarına ikna etmekte çok başarılı olabilirler.
“Bu alıştırmayı bir arkadaşınızda deneyin: Ona şu soruyu sorun: “Yedi yıl önce bu tarihte, o gün ne yapıyordunuz?” Kişi yanıt vermeden önce her zaman duraklayacaktır, çünkü bu doğal olarak anında yanıt uyandıran bir soru değildir. Kişinin bunun hakkında düşünmesi gerekir ve muhtemelen yine de anlamlı bir yanıt veremeyecektir. Şimdi ona tekrar sorun, “Yedi yıl önce bu tarihte bir benzin istasyonunu soydun mu?” Arkadaşınız yanıt vermeden önce duraklarsa, muhtemelen arkadaşlarınızı daha dikkatli seçmeniz gerekir. Çok daha büyük olasılıkla, hiç duraklama olmayacak ve arkadaşınız hemen “Hayır!” veya “Elbette hayır!” gibi yanıtlar verecektir. Bu basit bir alıştırma, ancak duraksamanın soru için uygun olup olmadığı bağlamında değerlendirilmesi gerektiğini gösteriyor.”
Eski CIA görevlisinin yazdığı Spy the Lie’dan bir alıntı
Çok Fazla Ayrıntı
Bir yalancının hissettiği endişe ve gerginlik, ona gereken yalandan çok daha fazlasını söylettirebilir.
“Birisi konuşmaya devam edip size çok fazla bilgi vermeye başladığında (gereksiz bilgiler ve özellikle de fazla ayrıntı) size gerçeği söylemiyor olma olasılığı çok yüksektir. Yalancılar sık sık çok konuşurlar çünkü konuşmalarıyla yarattıkları ayrıntılar sayesinde başkalarının onlara inanacağını umarlar.”
Dr. Lillian Glass
Sonuç olarak:
Birinin yalan söylediğine dair işaretler, en ünlü yalancı Pinokyo’nun burnu kadar net değil.
Ancak California Üniversitesi İşletme Fakültesi’nde adli psikolog olan Dr. Leanne ten Brinke’a göre, yalanı fark etme içgüdülerimiz aslında sandığımızdan daha güçlü, sadece bazen bilinçli zihinlerimiz bizi yüzüstü bırakıyor.
Bir dahaki sefere bir kişinin ne söylediğinden şüphe duyduğunuzda, bu işaretleri yalanlarını tespit etmek için bir rehber olarak kullanın.
