Arkeler, prokaryotik hücre yapısına sahip, tek hücreli canlılardır. Prokaryot olmalarından ötürü hücre çekirdekleri ve zarlı organalleri yoktur. Arkeler, ilk keşfedildiklerinde bakterilerle karıştırılmış ve uzunca bir süre ‘’arkebakteri’’ olarak anılmıştır. Bilim ilerledikçe arkeler hakkında yapılan analizler sonucu, bakterilerden farklı oldukları saptanmıştır.
Arkelerin çok ilginç bir biyokimya yapısı vardır. Hücre zarının yapısında arkaeol benzeri eter yağları bulunur, aynı zamanda ökaryot yapıdaki canlılara göre daha fazla enerjiye sahipler. Bakterilerin aksine bu canlıların günümüze kadar keşfedilen türlerinin hiçbiri spor yoluyla çoğalmaz.
Arkeler Nerelerde Yaşar ve Kaça Ayrılır?
- Metanojenler (Metanojenik): Yaşadıkları koşullarda metan gazı ürettikleri için bu isme sahip olan bu tür oksijenden yoksun ortamları kendine yaşam alanı olarak seçer. Çöplükler, bataklıklar, hayvanların sindirim sistemi, hayvan gübreleri gibi yerlerde yaşarlar.
- Psikrofiller (Psikrofilik): Aşırı soğuk ortamlarda yaşayan arke cinsidir. -20 derecenin altındaki soğuklarda rahatlıkla yaşarlar.
- Termofiller (Termofilik): Aşırı sıcak yaşam alanlarına sahip arkelerdir. Genelde volkanların bacası, jeotermal su kaynakları gibi yerlerde yaşarlar.
- Halofiller (Halofilik): Yüksek tuz seviyesi bulunan ortamlarda yaşayan arkelerdir. Ülkemizde de örneği bulunan Tuz Gölü gibi aşırı tuzlu ortamlar onların evidir.
- Asidofiller (Asidofilik): Aşırı asidik ortamlarda canlı kalabilen arkelerdir.
- Alkalifiller (Alkalifilik): Tahmin etmesi pek de zor olmasa gerek, aşırı alkali (bazik) ortamlarda yaşam faaliyetlerini sürdüren arkeler.
Arkeler, dünya geneline bakılacak olursa hemen her yerde yaşayabilirler. Çok çok büyük bir yaşam alanına sahipler. Birçok çeşidi ekstrem (aşırı sıcak, aşırı soğuk, aşırı asidik gibi) koşullarda yaşar. Yaşadıkları ekstrem koşullara göre belli sınıflara ayrılırlar.
Arkeler Ne Yer Ne İçer? Fotosentez Yapar Mı?
Anlattığımız üzere çok çeşitli olan arkelerin, haliyle çok çeşitli bir metabolizması vardır. Kimi sülfür, amonyak gibi maddeler ile beslenirler, kimi de güneş ışığıyla (fototrof). Çok azınlıkta olan bir kısmı ise atmosferde bulunan karbondioksidi besin olarak kullanır (ototrof arkeler).
Arkelerin büyük çoğunluğu fotosentez yapamaz, yapabilen sınırlı sayıdaki arke cinsi ise biyolojik yapıları sebebiyle klorofilsiz fotosentez yapar.
