Halkası olan gezegenler dediğimizde akıllara ilk gelen şey Satürn ve onun göz alıcı halkalarıdır. Peki, Güneş Sistemimizde halkalara sahip olan tek gezegen Satürn değildir desek? (bir saniye, ne?!) Satürn’ün aksine, bahsedeceğimiz bu gezegenlerin halka sistemleri daha zor görünüyor ve bu sebeple onlardan birçoğumuzun haberi bile yok.
Dış Güneş Sistemine gönderilen uzay sondaları ile yürütülen çalışmalar sayesinde, güneş sistemimizdeki tüm gaz devlerinin (Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün) her birinin kendi halka sistemlerine sahip olduğunu öğrendik. Ancak muhtemelen hepsi bu kadarla kalmıyor, dev halka sistemleri henüz keşfetmediğimiz birçok gezegende de yaygın olarak bulunuyor olabilir.
Halkası Olan Gezegenler Hangisidir?
1. Jüpiter’in Halkası
Voyager 1 uzay aracının Jüpiter gezegeninin yanından geçtiği döneme kadar (1979 yılı) Jüpiter’in halkalarının olup olmadığı bilinmiyordu. Ancak bu dev gezegen çoğunlukla tozdan oluştuğu için, halka sistemi zayıftır ve yalnızca en güçlü uzay teleskoplarıyla veya yörüngesel uzay araçları tarafından yakından gözlemlenebilir. Bununla birlikte, son yirmi üç yıl içinde, Hubble Uzay Teleskobunun yanı sıra Dünya’dan da defalarca gözlemlendi.
2. Satürn’ün Halkaları
Jüpiter’in aksine Satürn’ün halkalı olduğu yüzyıllardır biliniyor. Galileo Galilei, 1610’da Satürn’ün halkalarını gözlemleyen ilk kişi olmasına rağmen, bu halkaların yapısını ve doğasını ayırt edecek kadar güçlü bir teleskoba sahip değildi.
19. yüzyılın sonlarına ait spektroskopik çalışmalar çerçevesinde yapılan gözlemler, her biri Satürn’ün etrafında dönen küçük parçacıklardan oluşan daha küçük halkalardan oluştuğunu doğruladı. Bu parçacıkların bazıları oldukça küçükken, bazıları ise devasa buz kayası boyutundadır.
Satürn, toplamda 2 bölümlü 12 halka sistemine sahiptir ve halkası en belirgin olan gezegendir. Güneş sistemimizdeki gezegenler arasında en kapsamlı halka sistemine sahiptir. Halkalar, parçacık yoğunluğunun keskin bir şekilde düştüğü çok sayıda boşluğa sahiptir.
3. Uranüs’ün Halkaları
Uranüs’ün halkalarının 600 milyon yıl civarı bir süre önce oluştuğu ve günümüze kadar geldiği düşünülüyor. Bir zamanlar gezegenin çevresindeki uyduların çarpışarak parçalanmasından kaynaklandıklarına inanılıyor.
Uranüs’ün şu ana kadar gözlemlenen 13 halkası var. Hepsi çok zayıf görünürlükte, çoğunluğu opak ve oldukça geniş yapılara sahip. Halka sistemi çoğunlukla 0,2 ila 20 m çapında büyük gövdelerden oluşur. Birkaç halkası optik olarak da oldukça incedir ve küçük toz parçacıklarından oluşmuştur, bu sebeple dünyadan teleskopla görüntülenmesi kolay değildir.
4. Neptün’ün Halkaları
Voyager 2 uzay sondası bu gezegenin yanından geçişini (1989) gerçekleştirene kadar Neptün’ün halkaları keşfedilmemişti. Bu gezegenin sisteminde farklı görünürlük düzeylerine sahip altı halka gözlemlenmiştir. Halkalar çok koyu ve muhtemelen Uranüs’ün halkalarında bulunanlara benzer şekilde radyasyonla işlenmiş organik bileşiklerden oluşuyor. Uranüs ve Satürn gibi, Neptün’ün dört uydusu da halka sistemiyle birlikte yörüngede dönüyor.
Kısacası, Güneş Sistemimizdeki dört gezegen, ek olarak küçük gezegen Chariklo’nun yanı sıra karmaşık halka sistemlerine ve hatta bunun dışında birçok küçük nesneye sahiptir. Bu halkaların sayısı, geçmişte düşündüğümüzden çok daha fazlası. Halkası olan gezegenler listesinde keşfedilenler henüz 4 tane, gelecekte Güneş Sistemimiz dışındaki gezegenleri de keşfettiğimizde bu sayının artması muhtemel.
