Karasal İklim Nedir?
Karasal iklim, belirli bir yerde meydana gelen hava basıncı, sıcaklık, rüzgar, yağış ve nem grafiği gibi unsurların uzun vadede hakim olduğu iklim olarak tanımlanabilir. Bir yerin iklimini etkileyen birçok faktör vardır, bunlardan en önemlisi enlemdir. Ekvatora yakın yerler daha fazla güneş ışığına maruz kalır ve kutuplara yakın yerlere göre çok daha sıcaktır. İklimi etkileyen diğer faktörler arasında ise rakım, arazi ve su kütlelerine yakınlık ve bunların akıntıları bulunur. İklimler, ortalama ve farklı değişkenlerin tipik aralıklarına, özellikle yağış ve sıcaklık durumuna göre sınıflandırılır.
Karasal iklimler, değişken hava düzeni ve sıcaklık farkının yüksek olmasıyla karakterize edilir. Karasallık, bir bölgenin ikliminin, büyük bir kara kütlesinin iç bölgelerini temsil eden iklim tipidir. Bu iklim, sıcaklıkların deniz veya okyanus gibi bir su kütlesi tarafından yumuşatılmadığı orta kuşak enlemlerinde meydana gelir. Ayrıca karasal iklim bölgeleri, kışın iklimi daha ılıman, yazın da daha serin tutacak bir su kütlesi olmadığından ötürü kışları sert, yazları da oldukça sıcak geçer. Bunun nedeni, toprak tipinin kışın çabucak soğuması ve yazın da hızlıca ısınmasıdır. Bu nedenle, karasal iklim birçok iklim tipine göre nispeten kurudur. Karasal iklim esas olarak, iklimin ortaya çıkması için birçok gerekliliği yerine getiren ve büyük kara kütlelerine sahip olan Kuzey Yarımküre’de meydana gelir.
Karasal İklimin Genel Özellikleri
Karasal iklim, çoğunlukla sıcak aylarda oldukça fazla, yıl genelinde ise ortalama yağış alan bölgeler olarak karakterize edilir. Türkiye’de İç ve Doğu Anadolu Bölgeleri, dünya genelinde ise Kuzey Amerika kıtasının Pasifik Kuzeybatı dağları ve Kuzey Irak, İran, Pakistan, Afganistan ve Orta Asya gibi bölgelerde görülür. Yıllık yağışın bir kısmı kar yağışı şeklindedir ve kar ortalama bir ay yerde kalır ve yıllık yağışın büyük bölümü kar şeklindedir. Kışlar genellikle soğuk olsa da kısa aralıklarla sıcak dönemler (kış aylarında) yaşanabilir. Kış aylarında ortalama sıcaklık genelde donma noktasının altındadır. Bu iklim kuşağındaki ilkbahar ve sonbaharın nasıl bir hava getirdiği, yükseklik ve enleme göre değişiklik gösterir.
Karasal İklim Nerelerde Görülür?
Karasal iklimin görüldüğü yerler arasında Ülkemizde İç Anadolu, Doğu Anadolu, ayrıca diğer ülkelerde Kuzey Amerika, Orta Rusya ve Sibirya‘nın çoğunu içerir. Özellikle Kanada, Sibirya ve Amerika Birleşik Devletleri’nin kuzey eyaletleri, kış aylarında ve yaz aylarında 40 santigrat dereceye kadar ortalama sıcaklıkta büyük farklılıklar sergilemektedir. Dünya haritasının birçok bölgesinde görülür.
Türkiye
Karasal iklim ülkemizde İç Anadolu, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Marmara ve Ege Bölgesinin iç bölgelerinde görülmektedir.
Karasal iklimde yaz ayları sıcak/kurak, kışları ise oldukça soğuk ve bahsettiğimiz üzere kar yağışlı geçer. En yoğun kar yağışının yaşandığı iklim ise bu iklimdir. Oldukça soğuk bir iklim olduğu için bitki örtüsü nispeten daha az çeşitten oluşur. Hasatı yapılan en önemli ürün ise buğdaydır. Bu sebeple ülkemizde, özellikle de İç Anadolu bölgesi “tahıl ambarı” olarak anılır. Bu iklim tipinin bitki örtüsü bozkır (step) dir ve meyveleri arasında elma, armut gibi meyveler sıklıkla bulunur. Evler ise genellikle kerpiç şeklindedir, en çok yağış ilkbaharda ve en az yağış ise yaz aylarında düşer.
Kanada
Karasal iklim, Rocky Dağları’ndan Atlantik Kanada’ya kadar Güney Kanada’nın çoğu bölgesinde yaşanır. Bölge, Kanada’nın iç kesimlerinde ve göller ve Okyanus gibi büyük su kütlelerinden çok uzaktadır. Kanada’da kıtasal iklimi yaşayan başlıca bölgeler arasında Calgary, Edmonton, Quebec City, Londra, Toronto, Niagara Şelaleleri, Sidney ve Kingston bulunur. Bu bölgelerde yağışlar oldukça fazladır ve yıl boyunca iyi bir şekilde dağılım gösterir. Kışlar soğuktur ve kar yağışları ile değişen kuru ve güneşli günlerle karakterize edilir. Yazlar kısa, yağmurlu ve öğleden sonra fırtınalı serindir.
Amerika Birleşik Devletleri
Amerika Birleşik Devletleri’nde, karasal iklim esas olarak Alaska dahil kuzey eyaletlerinde ve Kaliforniya, Oregon ve Arizona gibi eyaletlerde daha güneyde yaşanmaktadır. Appalachian Dağı boyunca olan alanlar da bu iklim bölgesine dahildir. ABD’nin karasal iklimi yaşayan bazı büyük şehirleri arasında Salt Lake City, Denver, Kansas City, Omaha, Milwaukee, Indianapolis, Chicago, Detroit, Columbus, New York City, Buffalo, Boston ve Cleveland yer alıyor. Nemli karasal iklime sahip bu bölgeler, kışları soğuk ve karlı, yazları ılık ve sıcak olmak üzere dört ayrı mevsime sahiptir. Ortalama günlük yüksek sıcaklıklar kışın -12 ° C ile -1 ° C, yazın 21 ° C ile 27 ° C arasındadır. Körfez ve Kanada havası arasında, özellikle Mayıs ve Haziran aylarında, genellikle şiddetli fırtına ve hortumlarla sonuçlanır. Haziran, özellikle kuzey ovalarında ve Kuzey Orta Eyaletler’de, genellikle yılın en yağışlı ayıdır.
Güney Amerika
Güney Amerika’da hiçbir büyük şehir, büyük ölçüde okyanusun etkisinden dolayı karasal iklim sınıflandırmasına girmez. Kıtanın çoğu bölgesi okyanusal iklim bölgesinde yer almaktadır. Bununla birlikte, bazı kıyıya uzak bölgelerde karasal iklim görülür. Yazlar genellikle sıcak ve nemli, kışlar soğuk ve kurak geçer. Güney Amerika’daki karasal iklim ile karakterize edilen diğer bölgeler, başkent Santiago’nun merkezi ve doğusu ile iç kısımlarını içerir.
Karasal İklimin Bitki Örtüsü
Karasal iklim esas olarak bir kıtanın iç ve doğu kısımlarında bulunur. Sıcak yaz ve soğuk kış, bitki örtüsünün çeşitliliğini oldukça azaltır. Tarıma açılmayan arazilerin birçoğu ise sık ormanlarla kaplıdır. İklim bölgesindeki ormanlar iğne yapraklı ve yaprak döken olarak ikiye ayrılır. Karasal iklim bölgelerinde yaygın olan bitkilerden bazıları gümüş akçaağaç, Carolina acı bakla ve lavanta gibi bitkilerdir. Bu bölge ayrıca kuşlar ve yılanlar dahil olmak üzere farklı hayvan türlerini barındırır.
