Muson iklimi genellikle mevsimsel olarak rüzgar özellikleri ve yönünün değiştiği ve tropikal yaprak döken ormanlarıyla karakterize edilen bir iklimdir çeşitidir. Tropikal iklimle belli başlı benzer noktaları olsa da bazı konularda birbirlerinden oldukça farklıdır.
Makalemizde, muson ikliminin ne demek olduğunu öğrenecek, görüldüğü ülkeleri, toprak tipi ve bitki örtüsü ile ilgili meraklarınızı gidereceksiniz.
Muson İklimi Nerelerde Görülür?
Muson iklimi, ekvatorun kuzey ve güney tarafında 5 ° ile 30 ° enlemlerini kapsayan bölgelerde görülen bir iklimdir.
Aslında bu bölge, güneşin kuzeye ve güneye doğru geçişi nedeniyle mevsimsel değişimler yaşayan rüzgar kuşağı alanını kapsamaktadır. Kıyı rüzgarları, sıcak tropikal okyanuslardan kıtalara altı ay boyunca esiyor, diğer altı ayda ise tam tersi yönde bir rüzgar söz konusu.
Muson iklimi bölgeleri aşağıdaki kategorilere ayrılmıştır:
- 1) Birincil muson bölgeleri arasında Hindistan, Burma (Myanmar), Pakistan, Bangladeş, Tayland toprakları, Combodia, Laos, Kuzey ve Güney Vietnam, güney Çin, Filipinler ve Avustralya’nın kuzey kıyı bölgesi bulunur.
- 2) İkincil muson alanları, Gine, Sierra Leone, Liberya ve Fildişi Sahili kıyıları dahil olmak üzere Afrika’nın güneybatı kıyılarında bulunur; doğu Afrika ve batı Madagaskar.
- 3) Muson etkisi alanları ise Latin Amerika’nın kuzeydoğu kıyıları, örneğin doğu Venezuela, Guyana, Surinam, Fransız Guyanası ve kuzeydoğu Brezilya bulunur. Ayrıca, Karayip Adasındaki Porto Riko ve Dominik Cumhuriyeti de hafif muson etkisine sahiptir.
- 4) Değiştirilmiş muson alanları, Orta Amerika’nın bazı kısımlarında ve ABD’nin güney doğusunda bulunur.
Muson İkliminin Sıcaklık Aralıkları
Ortalama yıllık sıcaklık oldukça yüksek olsa da, güneşin kuzeye (yaz gündönümü) ve güneye doğru hareketi (kış gündönümü) nedeniyle yaz ve kış mevsimleri arasında ciddi bir sıcaklık farkı oluşmaktadır.
Hindistan Yarımadası ve çevresindeki muson bölgelerinde bir yılda üç ana mevsim vardır:
1) Kurak sıcak yaz sezonu (Mart – Haziran),
2) Nemli sıcak yaz sezonu (Temmuz-Ekim)
3) Kurak kış mevsimi (Kasım-Şubat).
Sıcak ve kurak yaz aylarında ortalama sıcaklık 27°C ile 32°C arasında değişirken, maksimum sıcaklık Mayıs ve Haziran aylarında 38°C ile 48°C arasında değişmektedir. Ilık nemli yaz ayları, 20°C ile 30°C arasında değişen ortalama sıcaklıkları kaydeder. Kış aylarında gündüzleri ortalama sıcaklık 10°C ile 27°C arasında değişmektedir.
Yıllık sıcaklık aralığı 2°C ile 11°C arasında değişir ve denize yakınlık (veya uzaklık), kıtasal, enlemsel ve irtifa etkilerine göre değişiklikler gösterebilir. Örneğin iç kesimlerde yıllık sıcaklık aralığı artış gösterirken, denize yakın bölgelerde yıllık sıcaklık aralığı oldukça düşük olma eğilimindedir.
Örneğin, Hindistan’ın Ganga ovalarında gündüzleri maksimum sıcaklık 44°C ila 48°C’ye kadar çıkabilir ve geceleri minimum sıcaklık 20°C ila 25°C’ye kadar düşebilir, böylece günlük 23°C – 24°C. Yerel olarak “loo” adıyla bilinen sıcak rüzgarların yaygınlığı nedeniyle Mayıs ve Haziran aylarında sıcaklık olağanüstü derecede yükselir.
Muson Yağmurları
Step ikliminin aksine muson bölgeleri yıllık yağış grafiklerinin çoğunu siklonik ve orografik yağmur türlerinden alır. Ayrıca konvektif mekanizma da bazı yağışların sebebidir. Ortalama olarak, yıllık ortalama yağış 1500 mm civarındadır, ancak yere ve zamana göre bu değerler değişiklik gösterir.t
Bazen, birkaç bölge yıllık ortalama 500 mm’den az yağış alır. Yağış grafiğinin tek bir yıl içindeki zamansal dağılımı bile oldukça değişkendir. Çünkü yıllık ortalama yağışın yüzde 80’inden fazlası yaz mevsiminin 3 yağışlı ayında (Temmuz, Ağustos ve Eylül) alınır. Bu nedenle, yağışlı mevsim çok fazla su akışı sağlarken, kurak kış ve kurak yaz mevsimlerinde belirgin su açığı vardır çünkü kurak mevsimler ayda 25 mm’den az yağış alan dönemlerdir.
Sıcak ve kuru yaz aylarında buharlaşma maksimum seviyeye çıkar, bu da toprağın kurumasına ve toprağın neminde belirgin bir azalmaya neden olur. Yıllık yağışların mevsimsel değişimi, kış ve yaz mevsimleri arasındaki geçiş döneminde ağaçların yüksek miktarda yaprak dökmesine sebep olur.
Muson iklimi bölgelerinde yıllık yağışın çoğu, okyanus yüzeyinden gelen nem yüklü güneybatı muson rüzgarları yoluyla alınır. Bu da genellikle Hindistan’da Haziran ortalarında meydana gelir. Bu nem yüklü muson rüzgarları dağlara çarptığında bol yağmur yağar.
Hindistan’ın batı kıyı ovalarının aşırı fazla yağış almasının nedeni budur, çünkü muson rüzgarlarının önüne geçen yüksek dağlar, rüzgarların yükselmesine sebep olur ve kısa süre sonra da yağmur yağmaya başlar. Bu nedenle, Batı Gat dağlarının rüzgarlı tarafında bulunan Mangalore, 2000 mm yıllık yağış alırken, leeward tarafında bulunan Bangalore yalnızca 500 mm yıllık yağış almaktadır.
Tamil Nadu ve Andhra Pradesh’in doğu kıyısı, Bengal Körfezi’nden geçerken, kuzeydoğu musonları boyunca kış mevsiminde çok yağış alır, yeterli nem alır ve yağış verir. Ocak ve Şubat, Hindistan’da genellikle en kurak aylardır, ancak Ganga ovaları, batıdaki rahatsızlıklardan veya Akdeniz’den gelen ılıman siklonlardan bir miktar yağış alır.
Yağışın hem miktar hem de süre bakımından değişkenliği muson ikliminin karakteristik özelliğidir. İkinci karakteristik özelliği ise muson yağmurunun temelde siklonik olmasıdır.
Doğal Bitki Örtüsü
Muson iklim bölgelerinde bitki türlerinin sayısı ekvatoral iklim bölgelerine göre çok daha azdır. Ağaçların çoğunun yüksekliği 12 ila 30 metre arasında değişiklik gösterir. Tropikal yaprak döken ormanların dikey yapısında dört tabaka bulunur. En üst ve ikinci tabaka ağaçlardan oluşur; üçüncü tabaka çalılardan oluşurken, zemin tabakası otsu bitkileri temsil eder. Ağaçların çoğu yaprak döker, çalılar ise kısaca yaprak dökmezler.
Ağaçlar kalın gövdeli, kaba, iri kabuklu ve büyük hidromorfik yapraklar veya küçük, sert kseromorfik yapraklarla karakterizedir. Yaprak döken muson iklimi ağaçları, ıslak-kuru iklime tam uyum sağlarlar. Büyük hidromorfik yapraklar, ağaçların yağışlı mevsimde daha fazla nem tutmasını sağlar. Ancak bunlar nemi korumak için kuru dönemlerde dökülürken, küçük ve sert kseromorfik yapraklar ağaçların kuru havaya ve su eksikliğine dayanmasını sağlar. Önde gelen ağaç türleri arasında sal, tik, bambu, mango ağacı gibi ağaçlar bulunur.
Tropikal ve subtropikal muson yaprak döken orman biyomu, dünyanın en değişken ve ilginç ekosistemlerinden biridir. Maddeler halinde, orman kaynaklarının ticari ve endüstriyel amaçlar için kullanılması ve tarım arazileri için ağaçların toplu olarak kesilmesi sebebiyle muson ormanları da günümüzde giderek azalış göstermekte.
