Mukoza Nedir?
Mukoza, vücut organlarını ve vücut gözeneklerini çevreleyen bir hücre tabakası demektir ve ektodermal dokudan oluşur. Mukoza zarı, vücudun içini kirden, virüsler ve bakteriler gibi patojenlerden koruyan kalın bir sıvı olan mukus içeren (veya salgılayan) yapıdır. Solunum sisteminde, sindirim sistemi ve üreme sistemi gibi birçok farklı vücut bölgesinde mukoza zarı bulunur. Makalemizde, mukozanın nerelerde bulunduğu ve işlevi hakkında bilgiler edineceksiniz.
Genel olarak mukoza zarının işlevi, vücudu virüs ve bakterilerden korumak ve vücut dokularını nemli tutmaktır. Spesifik mukoza zarlarının özel işlevleri vardır. Örneğin, mide ve bağırsak mukozası, gıdanın sindirimi ve emilimi ile ilgilidir. Burun ve koku alma mukozası, burundaki kokuların sınıflandırılmasına yardımcı olur, böylece partikülleri algılanabilir ve madde koklanabilir. Mukozalar ayrıca vajina ve penis gibi üreme organlarında da bulunur; doğal olarak oluşan vajinal akıntı, vajinayı temizlemek ve nemli tutmak için vajinal mukozalar tarafından üretilir.
Türleri
Sindirim Sisteminin Mukozası
Ağız, dil, yemek borusu, mide ve bağırsakların tümü mukoza zarlarıyla kaplıdır. Bu zarlara oral mukozalar, yemek borusu mukozası, mide mukozası ve bağırsak mukozası adı verilir. Ağız mukozası ağızda bulunur ve durumundaki değişiklikler, vitamin eksikliklerinin, diyabetin belirtileri veya uzun süreli tütün veya alkol kullanımının bir sonucu olabilir.
Üç tür oral mukoza (ağız mukozası) vardır: astar, çiğneme ve özelleşmiş. Astar mukozaları, yumuşak damak ve ağız tabanı gibi yüzeyleri kaplar. Çiğneme mukozası çiğneme için daha sert bir yüzey sağlarken, özel mukozalar dilde bulunur ve tat tomurcuklarını içerir. Ayrıca, yemek borusunu gıda aşınmalarından koruyan mukus salgılar. Midede bulunan mide mukozası, yiyecekleri parçalamak için asit üretimini uyaran mukus, sindirim enzimleri ve hücreler üretir. Bağırsaklar, besinleri gıdalardan emen ve ayrıca suyu emen bağırsak mukozası ile kaplıdır.
Solunum Sistemi Mukozası
Burun mukozası, burun boşluğunun astarıdır. Teneffüs sırasında vücuda giren havayı nemlendirir. Genellikle soğuk algınlığı sırasında olumsuz etkilenir ve soğuk algınlığı sırasında normalden daha fazla mukus üretilir; bu durum burun tıkanması ve burun akıntısı semptomlarının oluşmasına sebep olur. Olfaktör mukozalar üst burun boşluğunda bulunur ve koku almamıza yardımcı olur. Mukoza zarları ayrıca gaz değişiminin gerçekleştiği akciğerlerin bronşlarını da kaplar. Özellikle astımı olan kişilerin, bronşiyal mukozası iltihaplanabilir ve bronşlarının spazm olma olasılığını artırır. Bu sebeple akciğer işleyişinde geçici bir aksama oluşabilir ve tedavisi ile kolayca çözülebilir.
Üreme Sisteminin Mukozası
Mukozalar ayrıca üreme sisteminin organlarında bulunur. Vajinal mukozalar vajinayı kaplar ve vajinayı nemli tutmayı sağlayan sıvıyı salgılar. Rahim ayrıca endometrium adı verilen mukozaya da sahiptir. Endometriyum, döllenmiş bir yumurtanın içine yerleşebilmesi için kalınlaşan bir katmana sahiptir; Döllenme gerçekleşmezse bu astar adet döngüsü sırasında dökülür.
Ayrıca peniste de penis mukozası veya prepüsyal adı verilen bir mukoza bulunur. Prepusiyal mukoza, özellikle sünnet derisinin içindeki mukozayı ifade eder. Preputial mukozanın işlevi nem seviyelerini korumaktır. Bu mukoza sünnet sırasında büyük ölçüde çıkarılır, bu nedenle sünnet edilmiş erkeklerde bu nem oluşmaz ve sünnet sonrası mukoza yapışması gibi durumlar ortaya çıkabilir.
