Nikolas Kopernik (Nicolaus Copernicus), hayatı boyunca yaptığı çalışmalar ve buluşları sebebiyle modern astronominin babası olarak bilinen Polonyalı bir astronomdur. Kendisi, Dünya’nın ve diğer gezegenlerin güneş etrafında döndüğünü veya Evrenin Helyosentrik Teorisini öneren ilk modern Avrupalı bilim insanıydı. Avrupalı gökbilimciler, 1543’te yayınladığı gökbilimsel eseri olan “Göksel Kürelerin Devrimlerine İlişkin Altı Kitap” ın yayınlanmasından önce, Dünya’nın evrenin merkezinde yer aldığını savundular; bu görüş, çoğu antik filozofun savunduğu bir görüştü. Kopernik, Dünya da dahil olmak üzere bilinen gezegenlerin sırasını güneşten doğru bir şekilde varsaymasının ve yörünge sürelerini nispeten doğru bir şekilde tahmin etmenin yanı sıra, Dünya’nın her gün kendi ekseni etrafında döndüğünü ve bu eksendeki kademeli kaymaların mevsim değişimlerine sebep olduğunu savundu.
Nikolas Kopernik’in Yaşamının İlk Yılları
Nikolas Kopernik, 19 Şubat 1473’te, Polonya’nın kuzey-orta kesiminde, Vistül Nehri üzerinde bir şehir olan Torun’da doğdu. Kopernik, varlıklı tüccarlardan oluşan bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi ve babasının ölümünden sonra amcası onu kanatları altına aldı. Amcası sayesinde yaşadığı dönemin en iyi eğitimini aldı ve kanon (kilise) hukukunda iyi bir kariyer için yetiştirildi. Krakow Üniversitesi’nde astronomi ve astroloji de dahil olmak üzere liberal sanatlar okudu ve ardından birçok Polonyalı gibi tıp ve hukuk okumak için İtalya’ya gönderildi.
Bologna Üniversitesi‘nde okurken bir süre üniversitenin baş gökbilimcisi Domenico Maria de Novara’nın evinde yaşadı. Astronomi ve astroloji o zamanlar yakından ilişkiliydi ve eşit olarak kabul ediliyordu. Novara ise Bologna için astrolojik tahminler yayınlamaktan sorumluydu. Kopernik bazen gözlemlerinde ona yardım etti ve onun sayesinde birçok sorununa çözüm bulmuştu.
Kopernik daha sonra Padua Üniversitesi’nde okudu ve 1503’te Ferrara Üniversitesi’nden kanon hukuku alanında doktora derecesi aldı. Polonya’ya döndü ve burada kilise yöneticisi ve doktorlukla ilgilendi. Boş zamanlarında da bazen astronomik çalışmaları da içinde barındıran bilimsel uğraşlara kendini adadı.
Nikolas Kopernik: Ptolemaios Sistemine Karşı
16. yüzyılın başlarındaki Avrupa kozmolojisi, Dünya’nın gök cisimlerinin bulunduğu eşmerkezli bir kürenin merkezinde durağan ve hareketsiz durduğunu savunuyordu. İddiaya göre güneş, ay, bilinen gezegenler ve yıldızlar da çevresinde dönüyordu.
MS 2. yüzyılda, İskenderiyeli coğrafyacı ve astronom Ptolemy, güneşin, gezegenlerin ve ayın Dünya’nın etrafında dönen çok daha büyük daireler etrafında küçük daireler halinde hareket ettiğini savunarak bu sorunu çözmeye çalıştı. Bu küçük çemberlere destan döngüleri adını verdi ve çeşitli hızlarda dönen çok sayıda epik döngüyü birleştirerek kendine has bir astronomi düşüncesi ortaya çıkardı.
Ptolemaik sistem, 1000 yıldan fazla bir süredir Avrupa’nın kabul edilen kozmoloji anlayışı olarak kabul görmüştü, ancak Kopernik’in döneminde ortaya çıkan astronomik kanıtlar, eski düşüncelere inananların kafalarını karıştırdı. Gökbilimciler Dünya ve diğer gezegenlerin hangi sırayla dizildiği konusunda fikir birliğine varamadılar ve Kopernik’in 16. yüzyılın başlarında üzerine en çok kafa yorduğu sorun da buydu.
Nikolas Kopernik’in Güneş Merkezli Teorisi
Nikolas Kopernik, 1508 ile 1514 yılları arasında, heliosentrik (güneş merkezli) sisteminin temelini oluşturan, genellikle Commentariolus olarak adlandırılan kısaca bir astronomik inceleme kitabı yazdı. Ancak bu eser yaşamı boyunca yayınlanmadı. Tezde, Dünya da dahil olmak üzere bilinen gezegenlerin güneşten sırasını doğru bir şekilde varsaydı ve yörünge sürelerini nispeten doğru bir şekilde tahmin etti.
Koperniğin güneş merkezli teorisi, birçok problemi çözdüğü kadar; birçok problem yarattığı için bir dönüm noktası olarak görülmedi. Örneğin, ağır nesnelerin her zaman yere düştüğü varsayılırdı, çünkü eski görüşlere göre Dünya evrenin merkeziydi. Öyleyse güneş merkezli bir sistemde böyle olmamalıydı, bilgiler ve düşünceler çelişiyordu. Bu ve benzeri sorunlar yüzünden Kopernik, büyük astronomik eseri De Revolutionibus Orbium Coelestium Libri (Göksel Kürelerin Devrimlerine İlişkin Altı Kitap) adlı eserinin yayınlanmasını hayatı boyunca erteledi. 1530 yılında tamamladığı kitap, ölüm yılı olan 1543’e kadar yayınlanmadı.
Neyi Keşfetti?
“Göksel Kürelerin Devrimleriyle İlgili Altı Kitap” adlı eserde Kopernik’in Dünya ve gezegenlerin güneş etrafında döndüğüne dair çığır açan argümanları, birçok astronomik keşfe ışık tuttu. Güneşin etrafında dönen dünyanın, aynı zamanda kendi ekseni etrafında döndüğünü savundu. Dünya’nın güneşin etrafında dönmesi bir yıl sürerken, kendi çevresinde dönmesi ise bir gün sürüyordu. Ancak çalışmasında bir kusur vardı, bu çalışmaya göre evrenin merkezi güneşti.
Ölümü Hakkında
Nikolas Kopernik, 24 Mayıs 1543’te Polonya’nın Frombork kentinde öldü. İlk büyük eserinin yayınlandığı yıl ölmüş olması onu, daha sonra evrene ilişkin “güneş merkezli” görüşünü sapkınlık olarak gören ve kınayan bazı dini liderlerin öfkesinden kurtardı.
Galileo ve Johannes Kepler, 17. yüzyılın başlarına kadar kabul görmeyen Kopernik teorilerini geliştirip popüler hale getirdiler. Isaac Newton’un 17. yüzyılın sonlarında gök mekaniğine dair çalışmalarının ardından, Katolik olmayan ülkelerde Kopernik teorisinin kabulü hızla yayıldı ve 18. yüzyılın sonlarında Koperniğin güneş sistemi görüşü evrensel olarak kabul edildi.
