Protista alemi, kısaca ökaryotik protistlerden oluşmaktadır. Bu çok çeşitli krallığın üyeleri tipik olarak tek hücreli ve yapı olarak diğer ökaryotlardan daha az karmaşıktır. Yüzeysel anlamda, bu organizmalar genellikle diğer ökaryot gruplarına olan benzerlikleri temelinde tanımlanır: hayvanlar, bitkiler ve mantarlar.
Protistler pek çok benzerliği paylaşmazlar, ancak diğer canlı alemlerinin hiçbirine uymadıkları için birlikte gruplanırlar. Bazı protistler fotosentez yapabilir; bazıları diğer protistlerle karşılıklı ilişkiler içinde yaşar; bazıları tek hücreli; bazıları çok hücrelidir veya koloniler oluşturur; bazıları mikroskobiktir; bazıları muazzamdır (dev yosun); bazıları biyolüminesandır, ve bazıları bitkilerde ve hayvanlarda meydana gelen bir dizi hastalıktan sorumludur. Protistler su ortamlarında, nemli kara habitatlarında ve hatta diğer ökaryotların içinde yaşarlar.
Protista Karakteristikleri
Protistler, Ökarya Bölgesi altında bulunur ve bu nedenle ökaryotlar olarak sınıflandırılır. Ökaryotik organizmalar, bir zarla çevrili bir çekirdeğe sahip oldukları için prokaryotlardan ayrılırlar. Bir çekirdeğe ek olarak, protistlerin sitoplazmalarında ek organeller bulunur. Endoplazmik retikulum ve Golgi kompleksleri sentezi için önemli olan proteinlerin ve exocytosis hücre moleküllerinin. Birçok protistin ayrıca sindirilen organik materyalin sindirilmesine yardımcı olan lizozomları vardır. Bazı protist hücrelerde bazı organeller bulunabilirken, bazılarında ise bulunmaz. Ortak özelliklere sahip protistler hayvan hücrelerinde ayrıca hücre için enerji sağlayan mitokondri vardır. Bitki hücrelerine benzeyen protistlerin bir hücre duvarı ve kloroplastları vardır. Kloroplastlar bu hücrelerde fotosentezi mümkün kılar.
Protistler, beslenmek için farklı ve ilginç yöntemler sergilerler. Bazıları fotosentetik ototroflardır, yani kendi kendine beslenirler ve beslenme için karbonhidrat üretmek amacıyla güneş ışığını kullanabilirler. Diğer protistler, diğer organizmalarla beslenerek besin elde eden heterotroflardır. Bu, partiküllerin yutulduğu ve içten sindirildiği süreç olan fagositoz ile gerçekleştirilir. Yine de, diğer protistler beslenmeyi ağırlıklı olarak çevrelerindeki besinleri emerek elde ederler. Bazı protistler, besin alımının hem fotosentetik hem de heterotrofik formlarını sergileyebilir.
Bazı protistler hareketsizken, diğerleri farklı yöntemlerle hareket gösterirler. Bazı protistlerin kamçı veya kirpikleri vardır. Bu organeller, protistleri nemli ortamlarında ilerletmek için hareket eden özel mikrotübül gruplarından oluşan çıkıntılardır. Diğer protistler, sitoplazmalarının psödopodi olarak bilinen geçici uzantılarını kullanarak hareket ederler. Bu uzantılar, protistin besledikleri diğer organizmaları yakalamasına izin vermek açısından da değerlidir.
Protistlerde sergilenen en yaygın üreme yöntemi eşeysiz üremedir. Cinsel üreme mümkündür, ancak tipik olarak yalnızca stres zamanlarında gerçekleşir. Bazı protistler, ikili bölünme veya çoklu bölünme ile eşeysiz olarak çoğalırlar. Diğerleri tomurcuklanma veya spor oluşumu yoluyla aseksüel olarak ürerler. Eşeyli üremede gametler mayoz tarafından üretilir ve döllenmede birleşerek yeni bireyler üretir. Algler gibi diğer protistler, yaşam döngüleri içinde haploid ve diploid aşamaları arasında gidip geldikleri bir tür nesil değişim sergilerler.
Fotosentetik Protistler
Protistler, beslenme edinimi, hareketlilik ve üreme dahil olmak üzere bir dizi farklı kategorideki benzerliklere göre konumlandırılabilir ve bu şekilde anlatımı sağlanabilir. Protistlerin örnekleri arasında algler, amipler, euglena, plasmodium ve slime küfleri bulunur.
Fotosentez yapabilen protistler arasında çeşitli alg türleri, diatomlar, dinoflagellatlar ve euglena bulunur. Bu organizmalar genellikle tek hücrelidir ancak koloniler oluşturabilirler. Ayrıca fotosentez için ışık enerjisini emen bir pigment olan klorofil içerirler. Fotosentetik protistler, bitki benzeri protistler olarak kabul edilir.
Protista alemi tablosundan dinoflagellatlar veya ateş algleri olarak bilinen protistlerdir, deniz ve tatlı su ortamlarında yaşayan planktonlardır. Zaman zaman hızla çoğalarak zararlı alg çiçeklerini oluşturabilirler. Bazı dinogflagellatlar da biyolüminesandır. Diatomlar, fitoplankton olarak bilinen en bol bulunan tek hücreli alg türleri arasındadır. Silikon bir kabukla çevrelenmişlerdir, ayrıca deniz ve tatlı su habitatlarında bol miktarda bulunurlar. Fotosentetik öglena, kloroplast içerdikleri için bitki hücrelerine benzer. Kloroplastların yeşil alglerle endosimbiyotik ilişkiler sonucunda elde edildiği düşünülmektedir.
Heterotrofik Protistler
Heterotrofik protistler organik bileşikler alarak beslenmelidir. Bu protistler bakteriler, çürüyen organik maddeler ve diğer protistler ile beslenirler. Heterotrofik protistler, hareket türlerine veya hareket eksikliğine göre kategorize edilebilir. Heterotrofik protistlerin örnekleri arasında amipler, paramesi, sporozoanlar, su küfleri ve balçık küfleri bulunur.
Amipler, psödopodi kullanarak hareket eden protistlere örnektir. Sitoplazmanın bu geçici uzantıları, organizmanın hareket etmesine ve organik materyali fagositoz veya hücre yeme olarak bilinen bir tür endositoz yoluyla yakalamasına ve yutmasına izin verir. Amipler şekilsizdir ve şekillerini değiştirerek hareket ederler. Suda yaşayan ve nemli ortamlarda yaşarlar ve bazı türler parazitiktir.
Flagella veya Cilia’lı Heterotrofik Protistler
Tripanozomlar, flagella ile hareket eden heterotrofik protistlerin örnekleridir. Bu uzun, kırbaç benzeri uzantılar, harekete izin veren bir ileri hareket eder. Tripanozomlar, hayvanları ve insanları enfekte edebilen parazitlerdir. Bazı türler, sinekleri ısırarak insanlara bulaşan Afrika uyku hastalığına neden olur.
Paramecia, kirpikler ile hareket eden protistlere örnektir. Kirpikler, vücuttan uzanan ve geniş bir hareketle hareket eden kısa, iplik benzeri çıkıntılardır. Bu hareket organizmanın hareket etmesine izin verir ve ayrıca yiyecekleri (bakteriler, algler vb.) Terliksi hayvanın ağzına doğru çeker. Bazı paramesi yeşil alglerle veya belirli bakterilerle karşılıklı simbiyotik ilişkiler içinde yaşarlar.
Sınırlı Harekete Sahip Heterotrofik Protistler
Balçık kalıpları ve su kalıpları, sınırlı hareket gösteren protistlere örnektir. Bu protistler, organik maddeleri ayrıştırmaları ve besinleri çevreye geri dönüştürmeleri bakımından mantarlara benzer. Çürüyen yapraklar veya odun arasında nemli topraklarda yaşarlar.
İki tür balçık kalıbı vardır: plazmodiyal ve hücresel balçık kalıpları. Bir plasmodial küftür birkaç ayrı füzyonu ile oluşturulan çok büyük bir hücre olarak var hücreler. Pek çok çekirdeğe sahip bu devasa sitoplazma bloğu, amip benzeri bir şekilde yavaş hareket eden sümüksü andırıyor. Sert koşullar altında, plazmodial balçık küfleri, sporlar içeren sporangia adı verilen üreme sapları üretir. Çevreye salındığında, bu sporlar filizlenerek daha fazla plazmodik balçık küfü oluşturabilir.
Hücresel balçık küfleri yaşam döngülerinin çoğunu tek hücreli organizmalar olarak geçirir. Onlar da amip benzeri hareket kabiliyetine sahiptirler. Stresli koşullar altında, bu hücreler birleşerek bir sümüklüböceğe benzeyen büyük bir grup bireysel hücre oluşturur. Hücreler, spor üreten bir üreme sapı veya meyve veren vücut oluşturur.
Su küfleri sucul ve nemli karasal ortamlarda yaşar. Çürüyen maddelerle beslenirler ve bazıları bitkiler, hayvanlar, algler ve mantarlarla yaşayan parazitlerdir. Oomycota filumunun türleri, mantarlara benzer şekilde ipliksi veya iplik benzeri büyüme sergiler. Bununla birlikte, birkaç farklı türe ayrılan mantarlardan farklı olarak oomisetler, kitinden değil selülozdan oluşan bir hücre duvarına sahiptir. Ayrıca hem cinsel hem de eşeysiz olarak çoğalabilirler.
Hareketsiz Heterotrofik Protistler
Sporozoanlar, hareket için kullanılan yapılara sahip olmayan protist örnekleridir. Bu protistler, ev sahiplerinden beslenen ve sporların oluşumuyla çoğalan parazitlerdir. Sporozoanlar, yaşam döngülerinde, cinsel ve eşeysiz evreler arasında gidip geldikleri bir tür nesil değişim sergiler. Sporozoanlar insanlara böcek veya diğer hayvan vektörleri ile bulaşır.
Toksoplazma sporozoon neden olduğu bir hastalıktır Toxoplasma gondii edilebilir hayvanlar tarafından insanlara bulaşan veya kontamine yiyecek veya su yenmesinden kısaltılabilir. Şiddetli toksoplazmozda, T. gondii gözlere veya beyin gibi diğer organlara zarar verir. Toksoplazmoz, tipik olarak sağlıklı bağışıklık sistemine sahip kişilerde gelişmez.
Bilinen bir diğer sporozoon olan plasmodium, insanlarda sıtmaya neden olur. Protista alemi üyelerinden olan bu canlılar memelilere böcek ısırıklarıyla, genellikle sivrisineklerle bulaşır ve kırmızı kan hücrelerini enfekte eder. Plasmodium, yaşam döngülerinin merozoit aşamasında, enfekte olmuş kan hücrelerinde çoğalarak parçalanmalarına neden olur. Merozoitler serbest bırakıldıktan sonra diğer kırmızı kan hücrelerine bulaşabilir.
