Sosyalizm, toplumdaki herkesin eşit olarak üretim faktörlerine sahip olduğu bir ekonomik sistem demektir. Bu mülkiyet, demokratik olarak seçilmiş bir hükümet veya herkesin hisseye sahip olduğu bir kooperatif veya kamu şirketi aracılığıyla edinilir. Üretimin dört faktörü emek, sermaye malları, doğal kaynaklar ve modern çağda girişimciliktir.
Sosyalizm Ne Demektir?
Sosyalizm, üretim faktörlerinin insanlara yararlılıklarıyla ilişkili olarak değerlendirildiği ekonomik bir sistemdir. Sosyalistler hem bireysel ihtiyaçları hem de daha büyük sosyal ihtiyaçları hesaba katarlar. Bir komuta ekonomisinde olduğu gibi merkezi planlama kullanarak kaynakları tahsis ederler.
Daha büyük sosyal ihtiyaçların örnekleri arasında ulaşım, savunma, eğitim, sağlık hizmetleri ve doğal kaynakların korunması yer alır. Bazıları ayrıca ortak faydayı üretime doğrudan katkıda bulunamayanlara bakmak olarak tanımlar. Örnekler arasında yaşlılar, çocuklar ve bakıcıları bulunur.
Sosyalizmin kısaca tanımlarından biri, “Herkesin yeteneği, herkese katkı sağlayacak şekilde çalışır” şeklindedir.
Toplumdaki herkes, her birinin ne kadar katkıda bulunduğuna bağlı olarak üretimden bir pay alır. Bu sistem onları daha fazlasını almak istiyorlarsa uzun saatler çalışmaya motive eder. İşçiler ise ortak mal için bir yüzde düşüldükten sonra üretimden kendilerine düşen paylarını alırlar.
Sosyalizmin Artı ve Eksileri
Artıları
Sosyalizmde, işçiler artık üretim araçlarına sahip oldukları için sömürülmüyorlar. Karlar, bireysel katkılarına göre tüm çalışanlar arasında eşit olarak dağıtılıyor. Ancak kooperatif sistemi, çalışamayanlara da sağlar. Tüm toplumun iyiliği için temel ihtiyaçlarını karşılar.
Sistem yoksulluğunu ortadan kaldırır. Sağlık hizmetlerine ve eğitime eşit erişim sağlar. Kimseye ayrımcılık yapılmaz.
Herkes neyin en iyi olduğuna ve hoşlandığı şeye göre çalışır. Toplum, kimsenin istemediği işlerin yapılmasına ihtiyaç duyuyorsa, insanların onları alması için daha değerli hale getirmek için daha yüksek tazminat teklif eder.
Doğal kaynaklar bütün insanların iyiliği için korunur.
Eksileri
Sosyalizmin en büyük dezavantajı, çalışmak için insanların işbirlikçi doğasına dayanmasıdır. Toplum, içinde rekabetçi olan ve kişisel kazanca odaklananları görmezden gelir. Bu insanlar, kendi çıkarları için toplumu alaşağı etme ve bozma yollarını arama eğilimindedir. Kapitalizm, bu “Açgözlülük iyidir” dürtüsünü kullanır. Sosyalizm, böyle bir şey yokmuş gibi davranır.
Sonuç olarak sosyalizm, insanları girişimci oldukları için ödüllendirmez. Bu sebeple kapitalist toplumlar girişimciliği teşvik ettikleri için daha yenilikçi olarak kabul görürler.
Üçüncü bir dezavantaj ise hükümetin çok fazla güce sahip olmasıdır. Bu, insanların isteklerini temsil ettiği sürece işe yarar. Ancak hükümet liderleri bu konumu kötüye kullanabilir ve kendileri için fayda sağlayabilir. Kısaca yolsuzluk diyelim, anladınız. Ayrıca kısaca Sosyalizm, Kapitalizm, Komünizm ve Faşizm arasındaki farkları derlediğimiz tablomuza da göz atabilirsiniz.
Sosyalizm, Kapitalizm, Komünizm ve Faşizm Arasındaki Farklar
| Öznitelik | Sosyalizm | Kapitalizm | Komünizm | Faşizm |
| Üretim faktörlerinin sahibi | Herkes | Bireyler | Herkes | Bireyler |
| Üretim faktörleri ne amaç taşır | İnsanlara Yararlılık | Kar | İnsanlara yararlılık | Bir Ulus İnşa Etmek |
| Kararların alınış biçimi | Merkezi Plan | Arz-Talep | Merkezi Plan | Merkezi Plan |
| Her birinden kendilerine göre | Kabiliyet | Pazar karar verir | Kabiliyet | Ulusal Fayda |
| Her birine göre | Katkı | Servet | İhtiyaç | Ulusal Fayda |
Sosyalistler, sistemlerinin herhangi bir kapitalist toplum için bir sonraki aşikar adım olduğuna inanıyorlar. Gelir eşitsizliğini ise kapitalizmin bir işareti olarak görüyorlar. Kapitalizmin kusurlarının, topluma yararlılığının ötesine geçtiği anlamına geldiğini iddia ediyorlar. Ancak kapitalizmin kusurları, hangi aşamada olduğuna bakılmaksızın sisteme özgüdür ve uygulanış şekline göre değişim gösterir.
Amerika’nın kurucuları, kapitalizmin kusurlarını dengelemek için Anayasa’ya genel refahın teşvik edilmesini dahil etti. Hükümete, herkesin kendi mutluluk fikrini sürdürme haklarını korumasını emretti. Bunun olmasına sağlamak için eşit şartlar altında bir çalışma alanı yaratmak her hükümetin kendi görevidir. Bu, kapitalizmi değiştirmeden de ortaya çıkabilecek bir durumdur.
Sosyalist Ülke Örnekleri
Birleşik Krallık Sosyalist Partisi’ne göre %100 sosyalist olan hiçbir ülke yok. Çoğu, sosyalizmi kapitalizm, komünizm veya her ikisiyle birleştiren karma ekonomilere sahip.
Beş İskandinav ülkesi (Norveç, Finlandiya, İsveç, Danimarka, İzlanda) güçlü sosyalist sistemlere sahiptir. Devlet, halk adına ekonominin büyük bir yüzdesine sahiptir. Eğitim, barınma ve kamu refahına büyük bir pay ayırırlar. Çalışanlarının büyük bir yüzdesi sendikalı ve bu, onlara daha fazla güç veriyor. Son olarak, bu ülkeler demokrasinin işlediği ülkelerdir ve genel nüfusun karar alma sürecine girmesinin önünü açan sistemlere sahiptir.
Tabii ki bu ülkeler aynı zamanda kapitalist bir ekonominin birçok yönünü de bünyesinde barındırmaktadır. Sonuç olarak, sakinleri dünyanın en mutlu insanları arasındadır ve düzenli olarak dünyanın en mutlu insanları listelerinde ilk 10 arasında yer almaktadır.
Komünist Ülkeler
Kendini komünist ilan eden ve sosyalizmin bazı özelliklerine sahip olan dört ülke şu şekildedir:
- Çin
- Küba
- Laos
- Vietnam
Özellikle Çin ve Vietnam hükümetleri, kendi ülkelerinin Komünist Partisinin tek denetimi altında kalsa da, ekonomilerinde serbest piyasayı destekleyen bazı kurallar mevcuttur.
Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Rusya, komünizm referanslarını kaldırmak için anayasasını değiştirdi. Kısacası Rusya, kendini demokratik bir cumhuriyet olarak tanımlıyor.
Sosyalizmin Türleri
Sekiz tür sosyalizm vardır. Kapitalizmin en iyi nasıl sosyalizme dönüştürülebileceği konusunda farklılık gösterirler ve sosyalizmin farklı yönlerini vurgularlar.
- Demokratik Sosyalizm: Üretim araçları emekçi halk tarafından yönetiliyor ve demokratik olarak seçilmiş bir hükümet var. Demokratik planlama, toplu taşıma, konut ve enerji gibi ortak mallar için kullanılırken, serbest piyasanın tüketim mallarını üretmesine ve dağıtmasına izin verilir.
- Devrimci Sosyalizm: Sosyalizm ancak kapitalizm yıkıldıktan sonra ortaya çıkacaktır, ancak devrim, yalnızca şiddet içeren bir devrim olmak zorunda değildir. Üretim faktörleri işçilere aittir ve onlar tarafından merkezi planlama yoluyla yönetilir.
- Liberter Sosyalizm: Liberteryenizm, insanların temel doğasının rasyonel (reel) , özerk ve kendi kaderini belirleyen asıl karar merci olduğunu kabul eder. Kapitalizmin darlıkları ortadan kalktığında, insanlar doğal olarak ekonomik, politik veya sosyal hiyerarşilerden arınmış, her şeyi halleden sosyalist bir toplum arayacaklar. Kendi çıkarları için en iyisinin bu olduğunu görecekler.
- Pazar Sosyalizmi: Üretim, işçilere aittir. Kendi aralarında nasıl dağıtacaklarına karar verirler. Fazla üretimi serbest piyasada satarak ek gelir elde edebilirler.
- Yeşil Sosyalizm: Bu tür sosyalist ekonomi, doğal kaynakların korunmasına büyük önem verir. Büyük şirketlerin kamu mülkiyeti bunu başarır. Aynı zamanda toplu taşıma ve yerel üretim gıdaları da vurgular. Üretim, nasyonel ihtiyaç duyulmayan tüketici ürünleri yerine herkesin yeterince temel ihtiyaçlara sahip olmasını sağlamaya odaklanır. Bu tür bir ekonomi sistemi, herkes için yaşanabilir bir ücreti garanti eder.
- Hıristiyan Sosyalizmi: Hıristiyanların belli bir kısmının desteklediği, Hristiyan kardeşlik öğretileri, sosyalizm tarafından ifade edilen değerlerle aynıdır.
- Ütopik Sosyalizm: Bu, somut bir plandan çok bir eşitlik vizyonuydu. Fikir, kitlesel sanayileşmeden önce ortaya çıktı ve bir dizi deneysel, bilimsel toplum aracılığıyla barışçıl bir şekilde gerçekleştirilebilirdi.
- Fabian Sosyalizmi: Bu tür bir sosyalizm, 1900’lerin sonlarında Fabian Topluluğu adlı bir İngiliz örgütü tarafından övüldü. Kanunlar, seçimler ve diğer barışçıl yollarla sosyalizme kademeli bir değişimi savundu.
