Sürrealizm Nedir? Sürrealist Ne Demek?

Sürrealizm Ne Demek? Kelime Anlamı Nedir?

Fransızca ‘Super-Realism’ yani ‘Gerçek Üstü veya Gerçek Ötesi’ anlamına gelen ‘Sürrealizm’ kelimesi, ilk defa Fransız avangard şair Guillaume Apollinaire tarafından 1903’te yazılan bir oyunda ortaya atılmıştır. Kelime, Parisli bir şair olan André Breton tarafından kurulan ve 1924 yılında sanat dünyasına giren bir sanat hareketini ifade eder. Sürrealizm, şok edici veya merak uyandırmak için kullanılan yöntemleri tanımlayan, engellenmemiş serbest biçimli anlatımı ile rüya veya gerçek koşullarını mutlak bir süper gerçekliğe dönüştürüp gerçeğin ötesini yani ‘Gerçeküstü’ olanı yansıtmayı amaçlayan bir akımdır.

Zamanla güçlü bir politik, felsefi ve sosyal alt akıma sahip olan bir sanat hareketi haline gelen akım, zamanın önceden var olan normlarını kırmaya yönelik çığır açan bir hareket olarak, 1920’lerde ve 1930’larda Avrupa ve ABD’ye yayılmıştır.

Sürrealizm yani Gerçeküstücülük akımı, savunucularının insanların zihninde egemen ve yıkıcı bir güç olarak gördükleri ve zamanın toplumsal hastalıklarının çoğundan sorumlu olduğunu düşündükleri akılcılığa karşı bir haykırıştı. Sürrealist sanatçılar, sinema, resim ve edebiyat aracılığıyla derinlerde kalmış hayallerini haritalamak için bilinçdışı zihinlerinin sahneye çıkmasına izin verdiler.

Kısaca ifade edecek olursak Sürrealizm, sanatçıların kendi bilinçdışı zihinlerini yansıtabilmelerini sağlarken, izleyicilerin bilinen dünyanın ötesine geçip kendi gerçeküstü uyanışlarını keşfetmelerini sağlamıştır.

Sürrealizm Sanat Akımı ve Özellikleri

Sürrealizm sanat akımı ile bilinçaltı kavramlarını farklı teknikler ile keşfetmeye odaklanan sanatçılar, mantıksız formları ve alışılmamışı tasvir etmede tuhaf bir güzellik buldular ve otomatizm (herhangi bir sınır veya planlamaya bağlı kalmama) fikirleriyle deney yapmaktan büyük keyif aldılar.

Sürrealizm sanat akımının özelliklerini maddeler halinde sıralayacak olursak;

1. Sürrealizmde sanatçı, kendi zihninin bilinçaltındaki düşüncelerini, herhangi bir sınır olmaksızın yansıtır.
2. Bilinçli bir planlama olmadan rastgele efektler oluşturmak için düzensiz oyunlara bağlı teknikler sergilenir.
3. Formların yan yana getirilmesi ve genellikle alakasız nesneleri bir araya getirmek için görüntüler kullanılır.
4. Gündelik nesnelerden hareketle oluşturulan tuhaf şekillerin fotoğrafik bir hassasiyetle yansıtıldığı görülür.
5. Beklenmedik, mantıksız veya öngörülemeyen rüya gibi sahneler ve sembolik anlatımlar kullanılır.
6. Kişisel ikonografi, görsel kelime oyunları, bozulmuş figürler ve biyomorfik şekiller kullanılır.
7. Sınırsız cinsellik ile beraber toplumsal bakış açısına göre tabu olan konulara rastlanılır.

Sürrealist Ne Demek?

Bilinçsiz arzuların görsel bir temsilini sağlamaya odaklanan kültürel bir hareket olan Sürrealizm sanat akımını benimseyenler, Sürrealist sanatçılar olarak tanımlanmışlardır. Geleneksel sanata ve temsil ettiği hemen her şeye karşı çıkarken, Dadaizm ile aynı merceği kullanan Sürrealistler, rasyonalizm tarafından körüklendiğine inandıkları modern toplumun baskıcı kurallarına şiddetle karşı çıktılar.

Sanatsal yaratıcılığın kaynağının bilinçaltından geldiğine inanan Sürrealistler, toplumun rasyonel düzeninden kurtulmanın bir yolu olarak irrasyonel ve bilinçaltı kavramlarını keşfetmeye odaklandılar. Rüyalar, translar ve halüsinasyonlar gibi konuları keşfetmeye olan hevesleri ile tanındılar.

Eserlerinde, hayallerinin ‘Psychedelic’ yani ‘Sanrılı’ görüntülerini genellikle görsel olarak kafa karıştırıcı kompozisyonlar ile sunan Sürrealistler, içeriğin ve ayrıntıların özgür biçimine vurgu yapmışlardır. Çağdaş sanat tarzına ve Kübist akımlara önemli bir alternatif oluşturan bu sanatçılar, modern sanat eserlerinde içeriğe daha fazla odaklanılmasına sebep oldular.

Sürrealizmin Doğuşu ve Tarihçesi

Dada hareketi ile doğan Sürrealizm akımı, dünyanın belirsizlikleri hakkında hissedilen huzursuzluğun yükseldiği bir tarih döneminde, sanatı şiddet içeren siyasi durumlardan kurtarmak ve dünyanın o zaman ki gerçekliğinin dışında yeni bir gerçeklik arama ihtiyacı ile başladı.

Sürrealist sanatçılar, bilinen gerçekliğin dışına çıkılabilmesi için fantastik imgelerini kullanarak, modern ve sembolik anlatımları ile eşsiz eserler ürettiler.

Sürrealizm Nerede ve Nasıl Ortaya Çıkmıştır?

Sürrealizm ilk olarak, dünya savaşlarını çevreleyen korku ve şiddet sahneleriyle dolu olan bir dönemde, André Breton’ın ‘Sürrealizm nedir?’ sorusunun yanıtlarını açıklayan Sürrealist Manifestosunu yayınlaması ile 1924 yılında Paris’te ortaya çıkmıştır. Tıp ve psikiyatri eğitimi almış olan André Breton, Freud’un rüya analizi ve bilinçdışı ile ilgili çalışmalarından etkilenerek oluşturduğu manifestosunun ilk kısmında, rasyonalizm saplantısının dünyayı daha sıkıcı bir yer haline getirdiğinden, hayallere ve hayal gücüne yer bırakmadığından bahseder. Breton, bilinçli zihnimizi aşan bilinçaltımızın gücünü kullanabilirsek harika şeyleri keşfedilebileceğimizi öne sürer.

Rüyaların bilinçaltına açılan bir kapı olma potansiyelini düşünen Breton şu saptamayı yapar:

Uyanıkken rüya hafızamızda boşluklar olsa da, rüya aslında uyanıkken deneyimlediğimiz kadar geçerliliği olan başka bir sürekli tam gerçeklik oluşturabilir.

Manifestoda açıklanan ideallere uymayan üyelerin sayesinde ünlenen bu yeni akım, Breton’un ilk manifestonun tekrar düzenlenmesi ile 1930’da hazırladığı ikinci versiyonu sayesinde gelişir.

1925’te Paris’te gerçekleşen ilk Sürrealist sergi ‘La Peinture Surréalist’ ile (sergide Pablo Picasso, Man Ray ve Paul Klee’nin eserlerine yer verilmişti) Sürrealist hareket, gücünü göstermeye başladı.

Sürrealist Yaklaşım

Breton vasıtasıyla Sürrealistler, herhangi bir akılcıl kontrolden yoksun olan gerçeküstü yaklaşımın başlatılması gerektiğine karar verdiler. Tam bu noktada bilinçli düşünce ve kesinti olmaksızın eserleri özgürce oluşturma anlamına gelen Otomatizm, rasyonalizmden kurtuluş ve tam olarak özgürlük arayan Sürrealistler için heyecan verici çalışmaların önünü açtı.

Sürrealist sanatçıların çoğu kendilerini resim yoluyla ifade ettiler ve gerçekçi bir üslupla gerçekçi olmayan konuları birleştirmeye olan ilgilerini sergileyen eserler ürettiler. Bu paradoksal yaklaşım, Salvador Dali’nin 1931 tarihli en ünlü rüya çeşitlemelerinden biri olan ‘The Persistence of Memory’ (Belleğin Azmi) isimli eserinde belirgindir. Bu tablo, organik, antropomorfik bir figür, çorak bir ağaç ve ikonikleşen eriyen saatleri ile tuhaf bir manzara ve resim stilini birleştirir.

Yves Tanguy ve René Magritte gibi sanatçılar da Dali gibi nesnelerin keskin ayrıntılarla ve üç boyutluluk yanılsaması ile tasvir edildiği hiper-gerçekçi eserleri ile kendi Sürrealist yaklaşımlarını sergilemişlerdir.

Sürrealizm Temsilcileri – Önemli Sürrealist Sanatçılar

Bilinen en önemli Sürrealist sanatçılar arasında, André Breton, Hans Arp, Max Ernst, Salvador Dali, Alberto Giacometti, Joan Miró, René Magritte, Man Ray, Yves Tanguy, Leonora Carrington, Pablo Picasso, Meret Oppenheim, Hans Richter, Hans Bellmer, Luis Bunuel, Claude Cahun, Remedios Varo, André Masson, Gala Dali, Paul Eluard, Louis Aragon ve Charles Baudelaire’i sayabiliriz.

Sanat çevreleri tarafından kabul gören bazı önemli Sürrealizm sanatçılarının kısa hayat hikayelerini kapsayan içeriklerimizi aşağıda bulabilirsiniz.

Salvador Dali

11 Mayıs 1904 – 23 Ocak 1989

Sürrealizm akımının en ünlü öncülerinden biri olan Salvador Dali, 11 Mayıs 1904’te İspanya’da Girona şehrinde doğan önemli bir sürrealistti. 1920’lerde Madrid’deki San Fernando Akademisi’ne kabul edilmesinden 4 yıl sonra eserlerinin jüri üyeleri tarafından değerlendirilmesini istemediği için okuldan atıldı. 1925’te ilk kişisel sergisi Barselona’da düzenlendi. Bundan sonra, yapıtlarının daha tuhaf ve grotesk hale geldiği Katalonya’ya döndü. Fütürizm ve kübizm üzerine deneyler yaptığı sıralarda Andre Breton ile tanışması onu Sürrealizm felsefesine yakınlaştırdı. Ancak, kariyerinin ilerleyen zamanlarında, kendi siyasi görüşleri Sürrealist hareketin siyasi görüşlerinden saptığında gurubun dışına itildi ve ayrılmak zorunda kaldı.

Dali, 1938’de sanat tarzını geliştirdiğinde Sigmund Freud’un psikanalizinden etkilendi. 1940’larda, Spellbound gibi filmlere rüya sekansları oluşturmak için Alfred Hitchcock ile birlikte çalıştı. 1950’lerde ‘Nükleer Mistisizm’ adını verdiği din, tarih ve bilim temalı 19 tuval meydana getirdi. Geometri, DNA, tanrısallık ve görsel yanılsamalar üzerine yaptığı çalışmalar ile ününü arttırdı. 1960’larda uzay ve bilime odaklanırken, ölümsüzlük gibi kavramları ustaca anlatabilmek için farklı boyutları görselleştirme çalışmalarında bulundu. 1970’lere gelindiğinde ise sağlığı bozulmaya başladı ve 23 Ocak 1989’da kalp yetmezliğinden öldü.

Dali’nin zihninin prangalarını kırmak için kullandığı yöntemlerden biri, ‘Paranoyak-Eleştirel Yöntem’ olarak adlandırdığı yöntemle hipnotik bir durum yaratmaktı. Resimlerinde erotizm, ölüm ve hatta çürüme gibi temalara yer verirken, psikanaliz çalışmalarının bir parçası olarak, çocukluk anılarını bir otobiyografi yapar gibi kasıtlı olarak çizdiği görülmektedir.

Salvador Dali’nin önemli eserleri; The Persistence of Memory, The Enigma of William Tell, Soft Construction with Boiled Beans, Crucifixion, The Burning Giraffe ve The Temptation of St.

Andre Breton

19 Şubat 1896 – 26 Eylül 1966

Sürrealist hareketin kurucusu olan André Breton, 1896 yılında Fransa’da doğdu. Küçük yaşta tıp ve psikiyatri öğrendi ve akıl hastalıkları ile ilgilendi. 1916’da Man Ray ve Marcel Duchamp gibi diğer sanatçılarla birlikte Fransa’daki Dadaist harekete katıldı. 1920’de gerçeküstü otomatizmi başlatan ‘Les Champs magnetiques’ (Manyetik Alanlar) ismindeki edebi eserini meydana getirdi.

1924’te Sürrealizm hareketini başlatmak için Sürrealist Araştırma Bürosu’nu kurdu. 1935 yılında ‘Kültürün Savunması İçin Uluslararası Yazarlar Kongresi’nde diğer Sürrealistlerle tartışmaya girmiş, böylece tüm Sürrealistler kongreden men edilmişlerdir. 1959’dan 1965’e kadar tüm eserlerini sergilemek için Paris’te bir sergi yaptı. André Breton, 1966 yılında 70 yaşında iken Paris’te öldü.

André Breton’un sanatsal stili, bazen metinleri ve görüntüleri birleştirmeye odaklanması, bazen de kolaj ve baskı yapımına odaklanması ile gelişti. Onun ideolojisi, kendini ifade etmek için bilinçdışı zihnini sembollerle birleştirmekti. Ona göre, fırça bir kez tuvale konulduğunda eser bitene kadar tuvalden asla ayrılmamak gerekliydi. Böylece fırçanın vuruşları, sanatçının bilinçdışı tarafından kontrol edilebilirdi.

André Breton’un önemli eserleri; Egg in the church or The Snake, Poeme, The African Mask, Poeme Objet ve Cadavre Exquis.

Joan Miro

20 Nisan 1893 – 25 Aralık 1983

Sürrealizmin önde gelen temsilcilerinden biri olan Joan Miró, 1893’te İspanya’da zanaatkar bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. 1907’de 14 yaşındayken, Barselona’daki Endüstriyel ve Güzel Sanatlar Okulu’nda peyzaj ve dekoratif sanatlar okumaya başladı. 1912 ve 1920 yılları arasında Miró, Katalan Fovizmi olarak adlandırılan bir tarzda natürmortlar, portreler ve manzaralar çizdi. 1920’de Paris’e gitti ve burada Max Jacob , Pablo Picasso, André Masson ve Tristan Tzara gibi birçok sanatçıyla tanıştı.

İlk kişisel sergisini 1921’de Paris’te yaptı ve önde gelen Dadaist ve Sürrealist sanatçıların çoğuyla birlikte çalıştı. 1950’lerde Miró, zamanını İspanya ve Fransa arasında bölmeye başladı. Eserlerinin büyük bir kısmı Paris’teki Gallerie Maeght’de ve ardından 1953’te New York’taki Pierre Matisse Galerisi’nde sergilendi. Barselona şehri için büyük bir halk heykeli olan Woman and Bird’ü tamamladıktan bir yıl sonra, 1983’te evinde öldü.

Eşsiz sanatsal deyimi, çoğu zaman nesnelliğin sınırları içinde kalan biyomorfik formları kullandı. Soyut ifadeyi yönlendirmek için içsel duyguyu kullanması, Soyut Dışavurumcular üzerinde büyük bir etki bıraktı. Erken Sürrealizm ile ilişkilendirilmiş olan Miró, kendine özgü görsel kelime dağarcığıyla, modern sanatın en büyük sanatçılarından biri olmuştur.

Joan Miró’nun önemli eserleri; The Farm, Harlequin’s Carnival, Dog Barking at the Moon, Dutch Interior (I) ve Bleu II.

Rene Magritte

21 Kasım 1898 – 15 Ağustos 1967

René Magritte, ilk olarak 1915’te resim yapmaya başladı ve ertesi yıl Brüksel’deki Académie des Beaux-Arts’a kaydoldu. 1925 civarında ilk kez Giorgio de Chirico’nun çalışmalarını gördü ve Sürrealist tarz için daha belirgin bir şekilde çalışmaya başladı. 1927’den 1930’a kadar Paris’te yaşayan sanatçı, Max Ernst ve Salvador Dali gibi sanatçıların bulunduğu Parisli Sürrealistler zümresiyle güçlü bağlantılar kurdu ve Sürrealist felsefeyi benimsedi. Çalışmalarına daha belirsiz organik formları dahil ederken, delilik ve histeri gibi özünde Sürrealizmin konusu olan eserler ile uğraşmaya başladı.

Magritte başarı ve ün elde ederken, İkinci Dünya Savaşı patlak verdi. Kendine özgü tarzını geliştirmeye devam etmesine rağmen, savaşın kasvetliliğine karşı yıkıcı bir yanıt olarak giderek daha parlak, izlenimci bir palet kullandı. 1950’lerin ve 60’ların geri kalanında, Magritte kendi stili ve konularına geri döndü ve hayatının sonuna geldiğinde, birçok sanatsal hareket üzerinde büyük bir etki bırakmıştı.

René Magritte’in önemli eserleri; The Son of Man, Bather, Golconda, Familiar Objects, Memory of a journey, Man in a Bowler Hat ve The Treachery of Images.

Andre Masson

4 Ocak 1896 – 28 Ekim 1987

André-Aimé-René Masson, 4 Ocak 1896’da Paris’in kuzeyindeki küçük Balagny (Oise) kasabasında doğdu. Annesinin çabaları ve çizimlerinin kalitesi sayesinde Masson, 11 yaşında, Brüksel Güzel Sanatlar Akademisi’ne kabul edildi. Birinci Dünya Savaşı sonrası Paris’te engelli gaziler için bir stüdyo merkezinde çömlek yapmaya başladı.

1941’de Masson ve ailesi, pek çok Sürrealist gibi ABD’ye siyasi sığınma talebinde bulundu. Masson’un Amerika’daki zamanı, çalışmalarını canlandırırken, konu, stil ve motiflerine yeni bir çeşitlilik getirdi. Metamorfoz ve kozmik birliğe olan hayranlığının yanı sıra, soyutlamalara daha fazla odaklanmaya başladı.

André Masson, Sürrealizmin iki ana görsel tekniğini olan biyomorfik soyutlama ve otomatizm tekniklerini birleştirdi. Sanatçı, Sürrealizmin merkezinde yer alan kavramların birçoğunu ele alırken özellikle travma, öfke, şiddet, seks ve ölüm gibi geleneksel temaları modern görüntülerle temsil etmenin yeni yollarını belirledi.

André Masson’ın önemli eserleri; Automatic Drawing, In the Tower of Sleep, The Metamorphosis of the Lovers, Gradiva, Meditation on an Oak Leaf ve Pasiphaë.

Max Ernst

2 Nisan 1891 – 1 Nisan 1976

Almanya’da dünyaya gelen Max Ernst, kendi kendini yetiştirmiş bir sanatçıydı. Sanatçı, erken döneminde Vincent van Gogh ve August Macke’nin eserlerinden etkilendi ve özellikle Giorgio de Chirico’nun eserleri, onun rüya görüntülerine ve fantastik çalışmalara olan ilgisini arttırdı. Ernst, kıyamet sahnelerini betimlemek için çocukluğunu ve savaş deneyimlerini kullandı. Daha sonraları sanatçı-şair Jean Arp ile birlikte Köln’de Dada grubunun kurulmasına yardımcı oldu.

Bilimsel kılavuzlar ve yüzyılın başlarından kalma resimli kataloglar gibi sıradan materyalleri, sabit anlatılar olmadan yeni çarpıcı, fantastik görüntüler yaratmak için elden geçirdi. Bu irrasyonel imaj oluşturma ile Ernst, rüyalar dünyasını, bilinçaltını ve tesadüfi dünyayı tamamen görsel hale getirmeye çalıştı. İlk Manifesto ile Sürrealist hareketin kurucu üyelerinden biri olan Max Ernst’in sanatsal araştırmalarına hipnoz ve halüsinojenikler yardımcı oldu.

Ernst, kendi sanat gücünün kaynağını keşfetmek için Sigmund Freud’un rüya teorileri ile kendi derin ruhunu araştıran ilk sanatçılardan biriydi. Sanatçı, kendi içine dönerken aynı zamanda ortak rüya imgeleriyle evrensel bilinçdışına da dokunuyordu.

Max Ernst’in önemli eserleri; Here Everything is Still Floating, Celebes, Ubu Imperator, Two Children Are Threatened by a Nightingale, The Fireside Angel ve Europe After the Rain II.