Dünyanın her noktasında farklı iklimin hakim olduğunu biliyoruz. Ülkemizde etkili olmayan, ancak Kuzey yarım Küre’de 60 derece paraleli civarı ile kutup ikliminin olduğu ara kısımda görülen Tundra iklimi hakkında merak edilenleri sizler için derledik! Peki, Tundra iklimi nedir? Özellikler nelerdir? Tundra iklimi nerelerde görülür? İşte merak edilenler!
TUNDRA İKLİMİ NEDİR?
Tundra ikliminin öncelikle soğuk bir iklim olduğunun altını çizmek istiyoruz. Özellikle Kuzey Yarım Küre’de 60 derece paraleli civarında etkilidir. Kutup ikliminin yayılış alanları arasındaki bölgelerde görülmektedir. Orta kuşakta bulunan yüksek dağlar başta olmak üzere, Kuzey Sibirya, Avrupa’nın Kuzey Kıyıları ve Kuzey Kanada gibi bölgelerde etkisini gösterdiği bilinmektedir.
Tundra iklimi o kadar soğuk ve ani değişken bir iklimdir ki, yıllık sıcaklık farkı 60 dereceyi bulabilmektedir. Sıcaklıklar ise kışın -30 -40 civarında bile olabilir. En sıcak ayda bile sıcaklığın 10 derece üstüne çıktığı görülmemiştir. Bu kadar soğuk olan bir iklimde yağış türü ağırlıklı olarak kardır.
Toprak sürekli donuk bir haldedir. Çünkü sıcaklık 10 dereyi aşmaz. Sadece sıcak zamanlarda toprağın üst kısmında çözünme olur. Ancak bu sefer buzların erimesi ile toprak resmen bataklık haline döner. Genellikle bitki örtüsünün da ağırlıklı olarak çalı yosunu ve tundra otlar olduğunu söylememiz mümkün. Bölgede yaşayan insanların yapabileceği çok fazla bir şey bulunmamaktadır. Bu sebeple geçimlerinin büyük bir kısmını balıkçılık ile sağlayabilmektedir.
Tundra iklimi ile ilgili şu bilgiyi de verebiliriz. Genellikle tek tip bitki örtüsü hakimdir. Kış mevsiminde süre çok uzundur. Kışları çok sert geçerken, yazları da serin ve kısa sürede geçmektedir.
TUNDRA İKLİMİ HANGİ BÖLGELERDE GÖRÜLMEKTEDİR?
Tundra ikliminin görüldüğü yerler çok kısıtlıdır. Özellikle dünyanın kuzey kısımlarında görülmektedir. Kutup bölgelerinde Tundra iklimi hakimdir. Genel olarak tundra ikliminin hakim olduğu yerleri şu şekilde sıralayabiliriz:
| Sibirya bölgesinin kuzeyi |
| Kanada’nın kuzey bölgesi |
| Krolla adasının kuzey kıyıları |
| Orta kuşakta yer alan yüksek dağlar |
| Avrupa kıtasının kuzey kıyıları |
| İskandinav yarım adasında |
TUNDRA İKLİMİNİN ÖZELLİKLERİ
Tundra ikliminin önemli özellikle bulunmaktadır. Yukarıda bahsettik ancak ayrı bir başlık altında Tundra ikliminin özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Tundra ikliminin hakim olduğu bölgelerde yıllık sıcaklık farkı 60 dereceye kadar çıkabilir.
- Yıl içindeki en sıcak ay olan Temmuz ağustos aylarında bile en yüksek sıcaklık en az 10 derece olmaktadır.
- Kış mevsiminde sıcaklıklar -45 dereceyi bile görebilmektedir.
- Tundra ikliminde yağışlar yıllık olarak 200 mm ile 250 mm arasında görülebilmektedir
- Yağış türü genellikle kar şeklinde olduğu ifade edilmektedir
- Toprakta don ve buz sebebi ile bir bitki yetişmez. Toprağın çözündüğü zamanlarda ise sadece bataklık formunda olduğunu belirtmemiz gerekiyor.
- Tundra ikliminin bitki örtüsünü ağırlıklı yosun ve küçük çalı otları oluşturmaktadır.
- Bölgede yaşayan vatandaşlar iklimden dolayı geçimlerini genellikle balıkçılık yaparak sağlar. Çünkü bölgede toprak olmadığı için herhangi bir tarım faaliyeti yapılamamaktadır.
- Kışın çok fazla yağış olmaz. Olağan yağış ise kar şeklindedir. Ancak yağışların büyük bir kısmı yaz mevsimlerinde yağmur olarak alınır.
- Bölgedeki ekonomik faaliyetler çok azdır. Bu sebeple yukarıda sıraladığımız bölgelerde yaşayan nüfus çok azdır.
- Güneşlerin geliş açısı derece sebebi ile çok azdır. Güneşli gün sayısı ve sıcaklık bu sebeple azdır.
TUNDRA İKLİMİNİN BİTKİ ÖRTÜSÜ NEDİR?
Tundra ikliminin bitki örtüsünü tundra çalıları ve su yosunları oluşturmaktadır. İklim türü Kuzey Yarım Küre’nin 60 – 70 derecelik enlemleri arasında görülmektedir. Türkiye’nin matematik konumunun dikkate alındığında bu iklimin görülmediğini söyleyebiliriz. Burada kuzey kutbuna daha yakın olduğu için oranın soğukluğu ve iklim türü daha baskındır. Tundra toprakları ülkemizde görülmez.
TUNDRA İKLİMİNDE GÜNEŞ IŞINLARI
Tundra ikliminde güneş ışınları çok küçük bir derece ile gelmektedir. Güneş dünyanın ekseninden kaynaklı buraya uzaktan gelmektedir. Uzaktan gelen güneş ışınları da kırılarak geldiği için etkisi çok fazla görülememektedir. Bitki örtüsü bodur bitkilerden meydana gelirken, bölgede ağırlıklı olarak kutup ayıları, penguen gibi soğuğa dayanıklı hayvanlar bulunmaktadır. Hayvan türü sayısı bu sebeple azdır.
2 aylık yaz süresi boyunca sürekli olarak güneş ışığı gelir. Az gelmesine rağmen tundra bitkileri 12 saatten fazla ışık görmesi gereken bitkiler olarak yetişir.
Yapılan araştırmalar sonucunda bölgedeki toprağın büyük bir kısmı donmuş olarak bilinmektedir. Don sürekli olarak devam ettiği için aslında toprakların derinliklerinde de bile görülebilmektedir. Yaklaşık olarak 1.500 metreye kadar yer altına inen donların olduğu ifade edilir.
Bölgede bulunan göller ve denizlerdeki don kalınlığının en az 3 metre olduğu bilinmektedir. Tundra bitki örtüsünde sürekli olarak don olaylarının yaşanmasının sebebinin jeolojik olayları olduğu ifade edilmektedir. Konuya ilişkin insan, hayvan ve bitkiler için yapılan araştırmalar bu sebeple çok önemlidir. Yaz aylarında güneş ışınlarının çıkması ile birlikte topraktaki buz çözülür. Toprak içerisinde su fazla geldiği için bölgedeki topraklar fazlası ile suya duyar. Bu da bataklıkların meydana gelmesine neden olur. Etkin buzlanmanın şiddetli bir şekilde yaşandığı Tundra bitki örtüsünde genellikle alanlar düzlük halindedir. Bunun sebebi ile üst üste gelen buzlanmaların katmanları düz bir hale getirmesi olarak gösterilmektedir.
TÜRKİYE’DE TUNDRA İKLİMİ GÖRÜLÜR MÜ?
Türkiye konum itibarıyla Tundra iklimine uzak bir yerde bulunmaktadır. Ülkemizin enlemi ile alakalı olması sebebi ile Türkiye’de tundra iklimi görülmez. Ülkemizin en kuzey noktasında enlemin derecesi 42’06 şeklindedir. Tundra iklimi ise 60 derece kuzey paralelinin yukarısında görülmektedir. Ülkemizde dağlık bir coğrafyaya hakim olması sebebiyle ormanlık ve çayır alanları bitki örtüsünü oluşturmaktadır.
Özel konum etkisi ile ülkemizde 3 tip iklim türünün etkili olduğunu söyleyebiliriz. Bu sebeple Türkiye’de ağırlıklı olarak Akdeniz iklimi, Karadeniz iklimi ve Karasal iklim görülmektedir. Kısaca özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Akdeniz İklimi: Dünya’da en sık görülen iklim tipleri arasında Akdeniz iklimi görülmektedir. Yıllık sıcaklık ortalaması ise 13-0 derece arasındadır. Yıllık yağış miktarı ise 500-1000 mm civarındadır. Genellikle yaz ayları kurak, kış ayları yağışlı geçer. Bu sebeple de yağış rejiminin çok düzenli olduğundan bahsedemeyiz.
- Karadeniz İklimi: Karadeniz ikliminde yazlar biraz serin ve kışlar kıyı kesimlerinde ılık olarak geçer. Karadeniz’in yüksek kesimlerinde ise genellikle karlı ve soğuk bir hava hakimdir. Her mevsimde yağışlı bir hava görülür. Bu sebeple bölgede su sıkıntısı yaşanmaz. Her mevsim yağışlı olduğu için yağış rejimi düzensizdir. Doğal bitki örtüsünü geniş yapraklı nemli ormanlar oluşturur. Yüksek kesimlerde ise iğne yapraklı ormanlar görülmektedir. Ağaçların türünü aslında havaların serinliği ve yağış miktarı belirlemektedir.
Bir dipnot olarak söylemek de fayda var: Okyanussal iklimin özellikleri ülkemizde görülen, kuzey kısımlarında, Karadeniz iklimi ile benzer özellikler göstermektedir.
- Karasal İklim: Karasal iklimde yazlar serin geçer ve kış sıcaklığı da düşüktür. Yıllık sıcaklık farkı çok fazla görülmektedir. Bu iklim türünde de yağış miktarı az ve yağış rejimi düzensizdir. Genellikle soğuk ve kurak bir mevsim hakimdir. Genellikle yağışlar, yaz aylarında konveksiyonel olarak düşmektedir. Bitki örtüsünü ise iğne yapraklı ormanlar oluşturmaktadır.
