Guernica tablosu, İspanyol ressam, heykeltıraş ve şair Pablo Picasso (Malaga, İspanya 1881-Mougins, Fransa 1973) tarafından yağlı boyayla yapılmış bir fresk olup, 1937 yılını ele alır. Tabloyu günümüzde, İspanya’nın Madrid şehrindeki Reina Sofia Müzesi’nde bulabilirsiniz.
İkinci İspanya Cumhuriyeti hükümeti tarafından, 1937 yılının Uluslararası Paris Sergisi’nde yer alan İspanyol köşkü için yapımı istenen tablo, İspanya İç Savaşı’nı ele alıyor. Konuyla ilgili spesifik bir talepte bulunulmadığı için Picasso’nun uygun bir konsept belirlemesi vakit alıyor. Bunun yanı sıra, tablonun doğuşu ve gerçek temasıyla ilgili bir dizi şüphe ortaya çıkıyor.
Analiz
Guernica, hem 20. yüzyılın hem de Pablo Picasso’nun kariyerinin en önemli tablolarından biri olarak nitelendirilir; politik yapısı ve tarzı ile onu benzersiz kılan kübist ve dışavurumcu unsurların bir karışımıdır. İnsan, tablonun neyi temsil ettiğini, politik yapısını nereden aldığını ve ressamın ona atfettiği anlamın ne olduğunu merak ediyor.
Guernica tablosu neyi temsil ediyor?
Günümüzde, Pablo Picasso’nun Guernica’sının neyi temsil ettiği üzerine iki tez tartışılmakta: en yaygın olan sav, tarihi açıdan İspanya İç Savaşı’ndan esinlendiği. Diğeri, daha yeni olan, bunun bir otobiyografi olduğunu savunuyor.
Tarihsel arka plan
Kaynakların çoğu, Guernica tablosunun tarihi açıdan İspanya İç Savaşı’ndan bir anı temsil ettiğine işaret ediyor. O dönemde Guernica – Bask Bölgesi’nin Vizcaya kentine bağlıydı – İkinci Cumhuriyet’in kontrolü altındaydı ve üç tane silah fabrikası bulunmaktaydı.
Sonuç olarak, 26 Nisan 1937 tarihinde, Villa Vasca de Guernica kasabası İtalyan hava kuvvetleri tarafından desteklenen Alman hava kuvvetlerinin Kondor Lejyonu tarafından bombalandı. Bombardıman 127 kişinin ölümüne sebep oldu, halkın tepkisini uyandırdı ve uluslararası kamuoyuna aksetti.
Muhtemel bir otobiyografi
Bazı araştırmacılar, tuvale ait eskizleri ve tarihlendirmelerini analiz ettikten sonra Picasso’nun gerçekten en başından beri Guernica’daki bombalama olaylarını kasıtlı olarak temsil edip etmediğini merak ettiler.
Macarena García, “Peki ya ‘Guernica’ başka bir hikâye anlatıyorsa?” adlı makalesinde Guernica kitabını incelemiştir: José María Juarranz de la Fuente’nin (2019) keşfedilmemiş başyapıtı, eserin bombalamalardan önce yapılmaya başlandığını belirtiyor.
Juarranz’a göre eserin ilk teması ressamın annesi, sevgilisi ve doğumundan kısa bir süre sonra ölen kızının hikayesiyle yakından ilişkili otobiyografik bir anlatım. Bu hipotez kısa zamanda Malaga’lı ressamın biyografi yazarı ve galericisi Daniel-Henry Kanhweiler’i uyanışa geçirecekti.
“Acaba ikonografik bir analiz bu yorumu doğrulayabilir ya da çürütebilir mi?” diye merak edebilirsiniz. Devam edip görelim.
İkonografik tasvir
Picasso, Guernica tablosunda büyük bir freski yağlı boyayla boyama tekniğini kullanıyor. Ressam çok renkli bu tablonun yapımında paletinde siyah, gri, mavi ve beyaz gibi renkleri bulundurarak, açık ve koyu renkler arasındaki güçlü kontrastları olabilecek en iyi şekilde bir araya getiriyor.
Tablo iki sahnenin bir oluşuyla ortaya çıkan çifteliği yansıtıyor: Sol tarafta bir evin içini, sağ tarafta ise dışını görüyoruz ve iki tarafın da hem birlik içinde olup hem de bir sınır ile ayrıldığını görüyoruz.
Sınır, ressamın hayal dünyasında önemli bir sembol. Bu, içeriden dışarıya ve tam tersine geçişi mümkün kılmakla birlikte farklı alanları ve dünyaları da birbirine bağlıyor. Bu şekilde, ne zaman bir sınır geçilecek olursa öncelikle görünmez fakat gerçek olan, tehlikeli ve çatışmalı bir bölgeden geçiliyor: Bilinçaltı.
Tabloda farklı unsurların birlikteliğini sağlamak amacıyla Picasso sentetik kübizm tekniğini – resmin dikine düz bir çizgi çizmek – kullanmış ve alakasız kavramların birlikteliğini sağlamıştır.
Tablodaki ışık, ıstırabın içindeki farklı bütün karakterler arasındaki bağlantıyı ve gerilimi göstermekte oldukça önemlidir.
Guernica’daki karakterler ve figürler
Guernica’nın içeriği dokuz karakterden oluşuyor: dört kadın, bir at, bir boğa, bir kuş, bir ampul ve bir adam.
Kadınlar
Picasso’ya göre kadınlar, ıstırabı ve acıyı sergilemekte etkili, dolayısıyla bu duygusal özelliği onlara atadı.
Adalet için gökyüzüne haykıran iki kadın, resmin her iki köşesinde olup ıstırabı sergilemekte. Soldaki kadın, muhtemelen fiziksel acıdan ötürü, oğlunun canı için haykırıyor ve Pietà
Heykelinin ikonografisini anımsatıyor.
Sağdaki kadın, her tarafını kaplayan duman nedeniyle haykırıyor. Büyük ihtimalle bu da fiziksel acıyı ifade ediyor. Bu şekilde Picasso, etrafını içine alan kapalılık hissini bir tabloda vurgulamayı başarıyor.
Diğer iki kadın, eserin sağından ortasına kadar hareket yaratıyorlar. Görüntüye bakılacak olursa, en küçük kadın, ampulden çıkan ışığa doğru odanın ortasına çekiliyor ve bu şekilde vücudu (çapraz şekilde) üçgen yapıyı tamamlıyor.
Hortlağa benzeyen öteki kadın, ana figür olan atın yönünde bir mum tutarak pencereden dışarı sarkıyor. Bu kadın bir sınır veya pencereden giren veya çıkan, bir dünyadan başka bir dünyaya geçen ve ruhani olan tek görsel.
At
Bir mızrak tarafından yaralanmış olan at, başından boynuna kadar kübist bükülmelerin acısını çekiyor. Ağzından, tam dilinden, boğanın yönüne doğru bir bıçak çıkıyor.
Boğa
Tablonun sol tarafındaki boğa şaşırtıcı bir şekilde ifadesiz. Boğa, izleyiciye bakan ve diğer karakterlerin başaramadığı bağlantıyı kuran tek figür.
Pablo Picasso, 30’lu yıllarda, boğaları sürekli olarak ikonografisinde kullandı ve zamanla hayatının labirenti sembolüne dönüştü.
Kuş
Tablonun en güçlü iki hayvanı – boğa ve at – arasında kalan kuş pek göze çarpmıyor. Fakat bu, tablonun her iki yanındaki kadınlar gibi, kuşun gökyüzüne vaklamasına engel olmuyor.
Bomba
Ampulün etrafında oluşturduğu daire, güneş ışınlarına benzeyen ışınlar saçarak, bütün sahne üzerinde hakimiyet kuran ve dışarıdan tüm olayları gözlemliyor izlenimini yaratan bir göze benziyor.
İçteki ampul, sabah ya da akşam ve içerisi ya da dışarısı olup olmadığının bilinmemesi üzerine iki anlamlılık ve çiftlik rolü oynuyor. Bizi bu dünyanın dışında bir dünyaya taşıyor.
Adam
Adam yalnız başına yerde yatan ve parçalanmış kolları uzanan bir figür olarak gösteriliyor.
Zeminin sol tarafında kopmuş olmasına rağmen kırık bir kılıcı kavrayan kolunu ve resmin ortasında, kılıcın hemen yanında, belki de umudu temsil eden minik bir çiçek görüyoruz.
Kolundaki ışınlar kırbaçlama cezasını sembolize ediyor. Bununla birlikte kollarının açık oluşu, çarmıha gerilme ile insanoğlunun cefası ve kurban edilişini anımsatıyor.
Guernica’nın önemi
Pablo Picasso, eseri hakkında şunları dile getiriyor:
Benim çalışmam savaşı ve 31’indeki seçimlerde yasal olarak kurulmuş Cumhuriyet’in düşmanlarının bulunduğu saldırıları kınadığını duyuruyor(…). Bu resim, apartmanları süslemek için değil; sanat, düşmana karşı bir saldırı ve savunma aracıdır. İspanya’daki savaş halka yani özgürlüğe karşı tepki savaşıdır. Üzerinde çalıştığım Guernica isimli fresk ve en son yaptığım eserlerin hepsinde, İspanya’yı olduğu acı ve ölüm okyanusunun içine batıran askeri kasta duyduğum tiksintiyi açıkça belirtiyorum.
Oysaki Pablo Picasso’nun cesur açıklaması Guernica’nın aslında propaganda amaçlı bir resim olduğu anlamına geliyor. Acaba gerçekten Guernica’daki bombalamalardan mı esinlenilmişti yoksa solcu İspanyolların propaganda ihtiyaçlarını sağlamak için mi? Macarena García, José María de la Fuente’nin savlarını şu şekilde yorumladı:
Picasso Guernica’nın kendi eseri olduğunu açıklayarak konuyu bir basamak olarak kullanıp Avrupa’da ününü artırmayı hedefledi, dolayısıyla İspanyol Savaşı’nın faşist barbarlığına karşı bir sembol haline getirdi.
Macarena García, Juarranz de la Fuente’nin vardığı sonuçları şu şekilde özetliyor:
Boğa, Picasso’nun otoportresi anlamını görüyor; baygın kadın ve çocuğu, sevgilisi Marie Thèresse Walter ile kızı Maya’nın doğum anını temsil ediyor; at, eski eşi Olga Koklova’yı ve sivri dili de ayrılana kadarki konuşmalarını belirtiyor.
José María, camdan sarkıp ışık tutan kadını ressamın annesinin Malaga’da yaşıyorken deprem olduğu andaki haline benzetmiştir.
Angélica García’nın İspanya’da yayımlanan “Guernica Picasso’nun aile portresi mi?” adlı makalesinde de Juarranz de la Fuente’nin kitabına göndermede bulunuluyor. Makalede şunlar anlatılıyor:
Yazar, yere düşmüş savaşçının en tartışmalı benzetmesi olduğunu belirtiyor. Şüphesiz, bu Picasso’nun Malaga’ya yaptıkları bir gezide onu sırtından bıçakladığını düşünen ressam Carlos Casagemas.
Hangi yorumun doğru olduğunu kararlaştırmak bir yana, kendi içimizde birkaç soru açığa çıkmakta: Belki de sorgulamak, esere yüklenmiş sembolik anlamı boşa çıkarıyordur? Picasso projeye kişisel bir şey olarak başlayıp olaydan önce çizimlerine değişiklik yapıp bitirmiş olabilir mi? Acaba kendi hayat hikâyemizin içinde savaş metaforunu mu görüyor olmalıyız?
Picasso’nun ilk fikirlerinin ne olduğu tartışılabilir fakat önemli olan münakaşanın, sanatın çok renkli doğasını doğruluyor olması. Her ne olursa olsun, bu yazının – genelde bilinçsizce olsa da – sanatçıların belirgin niyetlerin olduğu küçük bir dünyaya geçmek ve küresel hisleri yakalamak gibi becerilerinin olduğuna işaret ettiğini söyleyebiliriz. Borges’in Alef’inde olduğu gibi belki de her eserde canlı dünya gizli kalmakta.
