Çöl İklimi Nedir?
Çöl iklimi dendiğinde aklınıza Dünya haritasındaki uçsuz bucaksız kum denizlerinin geldiğini tahmin etmek pek de zor değil. Çöl iklimi, koşulları ve özellikleri sebebiyle bitki örtüsü çok gelişmemiştir ve oldukça cansız görünebilir, ancak aslında birçok tür bu gibi zorlu ortamlarda hayatta kalmak için özel yollar geliştirmiştir.
Çöl İklimi Nerelerde Görülür?
Çöller, Dünya’nın kara alanının beşte birinden fazlasını kaplar ve her kıtada bulunurlar. Çok çok düşük yağmur alan bölgeler çöl olarak kabul edilir. Çöller, en kısa ve net tabirle kurak alanlar olarak tanımlanabilir. Bu alanlar oldukça düşük yağış grafiğine sahiptir, ayrıca çabucak buharlaşan su sebebiyle de aşırı nemli bir hava hakimdir.
Çöllerin sıcak olduğu şeklindeki yaygın anlayışlara rağmen, soğuk çöller de vardır. Dünyanın en büyük sıcak çölü olan Kuzey Afrika Sahrası, gün boyunca 50 santigrat derece sıcaklığa ulaşır. Ancak Asya’daki Gobi çölü ve dünyanın en büyük çölü olan Antarktika ve Arktik’in kutup çölleri gibi bazı çöller her zaman soğuktur. Diğerleri dağlıktır. Çöllerin yalnızca ortalama yüzde 20’lik kısmı kumla kaplıdır.
Şili’nin Atacama Çölü gibi en kurak çöller, yılda 0,08 inçten (2 mm) daha az yağış alan bölgelere sahiptir. Bu tür ortamlar o kadar sert ve dünya dışıdır ki, bilim insanları bu bölgeleri Mars’taki yaşamla ilgili ipuçları edinmek için inceliyorlar. Öte yandan, her birkaç yılda bir, alışılmadık derecede yağmurlu dönemler, Atacama’nın bile kır çiçekleriyle kaplandığı “süper çiçekler” üretebilir.
Çöl Hayvanları ve Bitki Örtüsü Hakkında Bilgiler
Çöl hayvanları, serin kalmalarına ve daha az su kullanmalarına yardımcı olacak bazı yollar geliştirdiler. Develer susuz bir şekilde haftalarca yaşayabilir ve burun delikleri ile kirpikleri kuma karşı bariyer oluşturabilir. Rezene tilkisi gibi pek çok çöl hayvanı gececidir ve yalnızca güneş battığında avlanmak için ortaya çıkarlar. Amerika Birleşik Devletleri’nin güneybatısındaki çöl kaplumbağası gibi bazı hayvanlar ise zamanlarının çoğunu yeraltında geçirirler. Çöl kuşlarının çoğu göçebedir ve yiyecek bulmak için devamlı olarak hareket halindedirler Ve böcekler arasında, Namibya çöl böceği su için havadan sisi toplayabilir. Çok özel adaptasyonları nedeniyle çöl hayvanları, habitatlarındaki değişikliklere karşı ise son derece savunmasızdır.
Çöl bitkileri her seferinde yıllarca tatlı su olmadan yaşamak zorunda kalabilir. Bazı bitkiler yeraltının derinliklerinden su çeken uzun kökleri sayesinde kurak iklime uyum sağlamışlardır. Kaktüsler gibi diğer bitkiler ise suyu depolamak ve korumak için özel araçlara sahiptir.
Çöl İklimi Arazisi ve İklim Değişikliğinin Etkileri
Dünyanın yarı kurak bölgelerinden bazıları endişe verici bir hızla çöle dönüşüyor. Çölleşme olarak bilinen bu süreç kuraklıktan değil, genellikle ormansızlaşmadan ve yarı kurak topraklara yerleşen insan nüfusunun taleplerinden kaynaklanmaktadır. Yüksek miktarda erozyon, bölgelerin uzun vadede çölleşmesine sebep olan etmenlerdendir. Kuzey Çin’de, arazinin çoğunu rüzgar erozyonuna ve çevredeki çölden tortu oluşumuna karşı korumasız bırakan aşırı kentleşme, bir çölleşme sorunu yaratarak hükümeti, çölleşen bölgeye bir çit olarak “büyük bir yeşil duvar” inşa etmeye sevk etti.
Mevcut çöllerde, iklim değişikliği nedeniyle bazı türler tehlike altındadır. Küresel ısınma çöllerin ekolojisini değiştirmekle beraber, daha yüksek sıcaklıklar, yavaş büyüyen ağaçları ve çalıları ortadan kaldırarak, ayrıca bunların yerine hızla büyüyen otlar getirerek çölün yapısını değiştiriyor.
Birçok çöl bitkisi yüzlerce yıl yaşayabilir. Ancak bilim insanları, Kaliforniya’da bulunan en eskisi 1000 yaşında olan ikonik Joshua ağacının daha sıcak bir iklimde hayatta kalamayabileceği konusunda uyarıyor. Bu bitkinin neslinin tehlikeye girmesi, yumurtalarını Joshua ağacı çiçeğinin içine bırakan yucca güvesi gibi türleri etkileyebilir.
Paradoksal olarak, güneş enerjisinin etkisini artırarak gezegeni ısıtan sera gazı emisyonlarını azaltma çabası, çöl habitatları için de bazı sorunlar ortaya çıkarıyor. Mojave’de, Ivanpah güneş enerjisi santralinin kurulması, tesisin tehdit altındaki çöl kaplumbağalarını nasıl etkileyeceği konusunda endişelere yol açtı. Bölgedeki çevreciler bu tür güneş enerjisi projelerinin vahşi yaşamla bir arada var olmasını sağlamak için çalışıyor.
Bunlar dışında birçok arazi kullanımı da çöl yaşam alanlarını bozma tehdidinde bulunuyor. ABD’deki Büyük Merdiven Escalante Ulusal Anıtı’nın küçültülmesi, bölgede yaşayan 660 arı türünden bazıları için bir tehdit oluştururken, çöl iklim bölgelerine zarar veren buna benzer birçok eylem bulunuyor.
